خلیج فارس از دیرباز  نقطه ارتباط شرق و غرب به شمار می‌آمده و از نظر تجارت دریایی، اهمیت ویژه‌ای داشته‌است. در قرن چهاردهم میلادی جزیرۀ هرمز مهم‌ترین مرکز بازرگانی خلیج فارس بود. در تمامی نقاط این حوزه، به علت عمق کم آب، کشتی‌های بزرگ قادر به عبور نبوده و مجبورهستند ازاین تنگه (ناحیۀ محدودی که معادل ۱۵ کیلومتر است) که عمق آب آن برای عبور آنها کافی است، حرکت کنند. بدین جهت، تنگۀ هرمز درطول تاریخ همواره مورد توجه دولت‌های اروپایی، از جمله بریتانیا، هلند، بلژیک و پرتغال بود. در این میان در دورۀ خاصی پرتغالی‌ها با تهاجم نظامی و بیش از صد سال استقرار در جزایر حاشیۀ خلیج فارس، نقش عمده‌تری در تاریخ این منطقه بازی کرده‌اند.

در ماه سپتامبر ۱۵۰۷ آلبوکرک (Albuquerque)، سردار پرتغالی، با شش رزم‌ناو و ۴۸۰ ملوان و سپاه جنگی از هندوستان به هرمز آمد و با تصرف جزایر تنگۀ هرمز و پی‌ریزی ساختمان قلعۀ عظیم هرمز، در اندک مدتی بر تمام خلیج فارس تسلط یافت.

در دورۀ صفوی، در سال ۱۶۲۲ میلادی، امام‌قـُلی‌خان، سردار ایرانی (والی فارس)، از راه خشکی و انگلیسی‌ها از جانب دریا جزیرۀ هرمز و قلعۀ آن‌جا را در محاصره گرفتند و پرتغالی‌ها پس از ۱۱۵ سال حضور در جزیرۀ هرمز تسلیم شدند. این رویداد برای ایرانیان یک پیروزی ملی تلقی شد و دو منظومۀ حماسی از این جنگ (در هرمز و قشم) از شاعران آن دوره به جای مانده‌است.
 
پس از فتح هرمز،  شاه عباس بر آن شد تا مرکز تجارت خلیج فارس را از هرمز به بندرعباس (گامبرون) منتقل کند. پس دستور داد تا شهر را ویران کنند و کلیۀ مصالح ساختمان‌ها را به بندر گامبرون منتقل کنند. تدریجاً کلیه فعالیت‌های اقتصادی خلیج فارس به بندر گامبرون منتقل شد و نام این بندر به عباسی یا عباسیه تغییر یافت و رشد و گسترش ناگهانی آن آغاز شد.

از این پس تجارت در جزیرۀ هرمز کاهش یافت، بخش عمدۀ ساکنان هرمز که بازرگان بودند، به سواحل عمان مهاجرت کردند و سرمایۀ گسترده‌ای از سواحل ایران به دیگر نقاط منتقل شد. از بین بردن تأسیسات فنی این جزیره نیز به معنای از دست دادن قرن‌ها تجربیات این بندر بود. هنوز در میان پژوهشگران این پرسش مطرح است که چرا شاه عباس به جای انتخاب یک بندر جایگزین، بی‌درنگ به تخریب کامل هرمز دست زد. برخی معتقدند که بندرعباس نسبت به هرمز امنیت بیشتری داشت و امکان حاکمیت ایران بر آن بیشتر بود. اما برخی دیگر بر این عقیده‌اند که سیطره بر تنگۀ هرمز از جزیرۀ هرمز راحت‌تر می‌بود تا از طریق بندرعباس و حکومت ایران با این اقدام از محدودۀ قدرت خویش در منطقه عقب‌تر رفت.

در حال حاضر از دوران شکوه تجارت هرمز چیزی به جای نمانده‌است. به دلیل این که هرمز برخلاف قشم یا بندرعباس، مرکز خرید و فروش و واردات قاچاق نیست، بازدیدکنندگان زیادی نیز ندارد. کمبود امکانات گردشگری در هرمز به کمبود جهان‌گرد انجامیده‌است. هرمز با جمعیت نزدیک به هشت هزار نفر فاقد هتل یا رستوران است و گردشگران کمی هم که از آن دیدن می‌کنند، با مشکل اقامت و تهیۀ غذا روبرو هستند. در کل، جزیره ده تا دوازده خودرو بیشتر ندارد و گردش مسافران با موتور سه‌چرخه یا مینی‌بوس‌های کوچک انجام می‌گیرد. اما خوشرویی، گشاده‌دستی و مهربانی بی‌دریغ مردمان محلی از سویی و زیبایی و آرامش جزیره از سویی دیگر به گونه‌ای اعجاب‌آور کمبودها و مشکلات سفر را از یاد می‌برند.

در گزارش مصور این صفحه به دیدن جزیرۀ هرمز می‌رویم.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب