برای این روستا در ناحیۀ خراسان، در صد و چهل کیلومتری جنوب پایتخت تاجیکستان، هیچ نامی نمی‌توانست بامسماتر از "خُمدان" باشد. با آغاز فصل گرما دمای هوا در این دِه محصور در سنگلاخ و کوهسار از چهل درجۀ سانتی‌گراد هم تجاوز می‌کند و روستا شبیه یک خمدان یا داش بزرگ سفال‌پزی و خشت‌پزی می‌شود که گرمایش برای افراد تازه‌وارد قابل تحمل نیست. بهتر است آن را به یک تنور بزرگ آهک‌پزی تشبیه کنیم، چون خمدان، روستای آهک‌پزان است.

بسیاری از مردان واجد شرایط کار این روستا، به مانند دیگر بخش‌های تاجیکستان، برای امرار معاش، غربت را اختیار کرده‌اند. و آنانی که باز مانده‌اند، غالباً یک شغل بیشتر ندارند: آهک‌پزی. سنگ‌های سفید پیرامون این روستا که در زبان علمی آنها را "اکسید کلسیوم جامد" و در زبان عوام "سنگ آهک" می‌نامند، طی ده‌ساله‌ها اسباب معیشت ساکنان آن را فراهم کرده‌است. بدین گونه، آهک‌پزی به پیشۀ آبایی، یا به اصطلاح خمدانیان، "کار بابایی" آنها تبدیل شده‌است.

یکی دیگر از دلیل‌های روی آوردن مردم محلی به این پیشه، ناسازگاری شرایط طبیعی خمدان با کشت و کار است؛ بر دشت داغ خمدان که آب کافی ندارد، گیاه و سبزی مفیدی نمی‌روید. اما این زمین بایرِ بی‌بارِ آفتاب‌سوخته و کوه‌های آن، تا دلت می‌خواهد، سنگ آهک دارد. 

روستائیان خمدان که از دیرباز در حرفۀ آهک‌پزی تبحر دارند، سه کورۀ بزرگ ساخته‌اند که هر کدام از ۱۰ تا ۴۰ تن گنجایش دارد. تنورها را به نوبت داغ می‌کنند و سه شبانه‌روز آتش آنها را روشن نگه می‌دارند و حرارت آن را تنظیم می‌کنند، تا سنگ سفید به گرد آهک تبدیل شود. عمر تنورها به صد سال می‌رسد و قدمتشان حاکی از پیشینۀ طولانی آهک‌پزی در روستای خمدان است.

محصول کار خمدانیان نه تنها در تاجیکستان، بلکه در ازبکستان و افغانستان همسایه هم خریدارانی دارد. اما بازار آهک اکنون رونق کمتری دارد و دیگر خریداران با کامیون‌های عظیم خود صف نمی‌بندند، بلکه تک و توک و گاه و گداری پیدایشان می‌شود.

میزان استفاده از آهک برای سفید کردن دیوارها و پایه‌های درخت‌ها که قبلاً در تاجیکستان بسیار رایج بود، کمتر شده‌است. بیشتر مردم ترجیح می‌دهند دیوار ساختمان‌هایشان گچ برجسته و سنگ‌نما و آجرنما داشته باشد و کشاورزان بیش از پیش از آفت‌کش‌های شیمیایی بهره می‌گیرند، تا آهک. اما خود خمدانیان کمبود خریدار و سردی بازارشان را از پیامدهای بحران مالی می‌دانند و امیدوارند به زودی دوباره شاهد سرازیر شدن سیل مشتریان باشند.

گزارش مصور این صفحه در روستای خُمدان ِ ناحیۀ خراسان تاجیکستان تهیه شده‌است.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب