صدها سال است که در بلند ترین شب سال و در آغاز سرمای زمستان، مردم حوزه تمدنی ایران باستان، شروع بلند تر شدن روز را جشن می گیرند.

این شب که شب یلدا نامیده می شود، فقط حدود یک دقیقه از شب قبل خود بلند تر است، با وجود این، ساکنان حوزه وسیع تمدن ایرانی، در تشخیص آن اشتباه نکرده اند و همیشه زاد شب "مهر" را بر خوان های سرخ رنگ نشسته اند و تا طلیعه بامداد در انتظار سرخی آفتاب مانده اند.

"یلدا" به معنای میلاد و تولد، کلمه ای سریانی است که گفته می شود شکلی از آن یعنی "ولد" به زبان عربی به میراث رسیده و بعد در زبان فارسی به شکل امروز رایج شده است. از نظر وضعیت زمین و خورشید نیز، موقعیت این دو به گونه ای قرار می گیرد که "انقلاب زمستانی" آغاز می شود و روزها در نیمکره شمالی زمین رو به بلند تر شدن می گذارد. به عبارت دیگر خورشید در نظر مردم این مناطق تولدی دوباره می یابد و بساط تیرگی و ظلمت رو به کاستی می گذارد.

امروزه مردم ایران با میوه های رنگارنگ خصوصا هندوانه به استقبال شب یلدا می روند و آداب و رسوم این شب نیز در مناطق مختلف ایران متفاوت است. ولی اساسا مردم در سراسر حوزه تمدنی ایران باستان یعنی ایران کنونی، افغانستان، تاجیکستان (به اضافه چند کشور آسیای میانه و قفقاز)، شمال عراق و شرق ترکیه در این شب از هرچه نیکو می دانسته اند، یاد می کنند.

به همین دلیل است که در مناطق کرد نشین ایران شب یلدا شب هدیه و سخاوت بوده است و خصوصا هدایای زیادی میان خانوادهای تازه عروس ها و تازه دامادها رد و بدل می شده است. در خراسان هم شب داستان گویی و جمع شدن اعضای فامیل بر گرد یک سفره بوده است و در کرمان مردم تصویری از "امام علی" را به عنوان انسانی نیکو و جامع کمالات، جزء اصلی سفره شب یلدا می دانستند.

در افغانستان مردم از این شب به عنوان "شب خسته* و پسته" یاد می کنند و می گویند که شب جشن و خوردن و نزول برکات است. آنها نام این شب را بجای یلدا "شب چله" می دانند که منظور آنها از چله، چله ی کمان یا قوس است. زیرا با این شب ماه قوس (آذر) پایان می یابد و ماه جدی (دی) آغاز می شود. در ایران بیشتر منظور مردم از چله همان "چهله" است که از اول دیماه شروع می شود و به مدت چهل روز تا ده بهمن ادامه می یابد.

* خسته در اینجا بر وزن هسته است و از نظر معنایی هم هسته ی خشک میوه هایی است که قابل خوردن است. مثلا یجای این که بگویند هسته ی زرد آلو، می گویند خسته ی زرد آلو. البته در مجموع به تنقلاتی مثل بادام، هسته خشک زرد آلو، آجیل و غیره هم "خسته" یا خسته جات و خسته باب می گویند.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب