حُسن آرا ميرزا

تجليل از سال نو ميلادی نمادی از هويت دوگانه ما مردم تاجيکستان است. از اوان کودکی چشم براه پايان ماه دسامبر بودم، تا مادرم کاج بلندی را در يک گوشه اتاق نشيمن بيارايد و پايه آن را با پنبه بپوشاند، گو اين که زير برف مانده است.

تا لحظه سال تحويل که هميشه در راس ساعت دوازده نيمه شب ۳۱ دسامبر فرا می رسيد، بی صبرانه منتظر ارمغان و هدايای پدر و مادر و ديگر اعضای بزرگسال خانواده می مانديم. امسال هم آن شوق انتظار را می شد در چشمان کودکان ديد.

سال نو ميلادی از بازمانده های دوران شوروی است. با اين که بنا به آمار رسمی بيش از ۹۵ درصد جمعيت تاجيکستان را مسلمانان تشکيل می دهند، اين جشن که به کيش مسيحيت برمی گردد، همچنان مرسوم است. چون سالشماری رسمی کشور هم گريگوری است و همانا در شب ۳۱ دسامبر است که سال ما رسما تحويل می شود.

معمولا در شامگاه ۳۱ دسامبر جوانان به ميدان و خيابان های مرکزی شهر می ريزند و ميدان اسماعيل سامانی شهر دوشنبه در اين روز شلوغ ترين محل تاجيکستان است.

کودکان و جوانان در اين مراسم غالبا ماسک های مختلف بر صورتشان کشيده اند و پوشش قهرمان های فيلم ها را به تن دارند. آنها دور کاج سال نو که در تاجيکستان به آن عرچه می گويند، پايکوبی و بازی می کنند.

بابای برفی (پاپا نوئل) و نوه او "برفک" قهرمان های اصلی برنامه های سال نو ميلادی اند. آنها مسابقه ها برگزار می کنند و به برندگان آن هديه ها می دهند. در ميدان اصلی پايتخت نقش اين دو را هنرپيشه های سرشناس تاجيکستان بازی می کنند.

در لحظه تحويل سال هزاران فشفشه به فضا رها می شود و آسمان شهر مشعشع و روشن می شود و با رنگ های مختلف در می آميزد.

اما اوايل ماه دسامبر امسال شايعه اى در شهر دوشنبه پيچيد که گويا از اين به بعد از سال نو مسيحی تجليل نخواهد شد. پخش اين شايعات تا روز ۲۱ دسامبر ادامه داشت، اما شامگاه آن روز کاج باشکوهی در ميدان سامانی قد افراخت و به شايعات پايان نهاد.

در قلمرو تاجيکستان امروزه نخستين بار مراسم سال نو مسيحی را ماموران و کارگران روس مقيم شهر خجند و استان بدخشان در اواخر دهه ۱۸۹۰ برگزار کردند. در آن دوران عمدتا مرزبانان روس در استان بدخشان بودند که در آستانه سال نو منزل های خود را با کاج مزين با اسباب بازی ها می آراستند. تدريجا برخی از مردم تحصيل کرده و غرب گرای بومی به اين جشن علاقه ظاهر کردند.

در جمهوری سوسياليستی بخارا نخستين بار آن را مقامات کمونيست در آغاز دهه ۱۹۲۰ جشن گرفتند. با تغيير سال شماری از هجری خورشيدی به گريگوری، اندک اندک فرهنگ تجليل از اين روز ميان مردم رايج شد.

راه ترويج آن هم برپايی برنامه های شاد و رنگين در مدرسه های همگانی و دانشگاه ها بود. کودکان با لباس های جشنی صف می بستند و آواز می خواندند: سال نو آمد / شاد و غزلخوان / تبريک گوييم / آن را رفيقان!

با ورود راديو و تلويزيون به جمهوری، تجليل از سال نو ميلادی رونق بيشتر يافت. برنامه های ديدنی شبکه های تاجيکی و روسی تلويزيون محفل خانواده ها را تا بامداد اول ژانويه گرم می کرد. در دهه ۱۹۶۰ جشن هاى سال نو ميلادی به خانه و کاشانه تقريبا همه مردم تاجيکستان راه يافت.

حتا طی چهار سال جنگ جهانی دوم که مردم تاجيکستان هم در آن نقش عمده داشتند، در شهر و نواحی کشور کاج های بزرگ آراسته می شد و مردم به تجليل از سال نو ميلادی تشويق می شدند.

در کنار اين، تجليل از نوروز که سال نو سنتی مردم تاجيکستان است، ناپسنديده و يکی از رسوم مردم واپس مانده تلقی می شد. اما عليرغم تلاش های فراوان مقامات کمونيست، مردم نوروز را هم گرامی می داشتند.

در نتيجه نوروز به جشن سال نو خانگی تبديل شد و ۳۱ دسامبر از سال نو خيابانی تجليل می شد و بدين گونه، هويت دوگانه تاجيک ها در برپايی سال نو شکل گرفت.

اکنون هر دو جشن سال نو رسمی است و با حشمت و شکوه برگزار می شود. اما با ورود يکی سال رسما تغيير می کند و با ورود دومی، طبيعت جامه نو به تن می کند.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب