Jadid Online
جدید آنلاین
درباره ما تماس با ما Contact us About us
فروغ فرخزاد، شاعر تأثير گذار
رضا محمدی

به گفته سهراب سپهری "بزرگ بود و از اهالی امروز بود و با تمام افقهای باز نسبت داشت و لحن آب و زمین را چه خوب می فهمید". چهل سال پیش در چنین روزهایی  مرد. شعر او که از ذهنیت  و جهان بینی و تجربه وسیع انسانی اش نشات گرفته از چنان نیرویی برخوردار است که پس از مرگش نیز در حال گسترش بوده است. با توجه به تاثیرات  فرهنگی و اجتماعی شعر فروغ درمیان شاعران و چند نسل از زنان، شاید بتوان او را ، تاثیرگذارترین شاعر زن  در زبان فارسی شمرد. از همین رو در این مجموعه چند گزارش داریم در باره:

جهان بینی فروغ  و همانندی اش با تی. اس. الیوت، شاعر برجسته انگلیسی امریکایی در قرن بیستم؛ تاثیر فروغ بر زنان شاعر در تاجیکستان و افغانستان؛ پانوشتی برای تاریخ در باره چگونگی به خاکسپاری اش در آرامگاه  ظهیرالدوله در تهران و نقش ابراهیم گلستان، دکتر باهری و عبدالله انتظام در آن.
 
فروغ فرخزاد و شعر امروز افغانستان
رضا محمدی
 
فروغ فرخزاد، شاعریست که بیشتراز  همه  پیروان نیما، و  بهتر  است بگوییم بیشتر  از  همه  شاعر ان معاصر، لحن شعر  فارسی  را عوض  کرد. برای  این گزاره کلی  میتوان این برهانها را آورد، که تقریبا تمامی سردمداران شعر  معاصر را میتوان گونه ای  نو  از  شاعری  کلاسیک شناخت. چرا که همان الحان دیرین را با جامه و خامه نو روایت کرده اند. مگر  فروغ  که در  شعر  او نظام آن همه تشریفات فرومی    ریزد، و دیوان او چون ایوان سلطنتی مردمی  شده به تصرف  مردم عادی  در  می  آید. فروغ  به شعر  فارسی  نه تنها لحن و روایت و  زبان زنانه را می آموزد بلکه لحن، روایت و  زبان شخصی را به همگان اعطا می کند، همچون حق  رای  که پس ار دمکراسی به عام و خاص  داده می شود.
 
به این خاطر  تاثیر فروغ  بر شعر فارسی  امروز  افغانستان تاثیری تاریخی  و  تاخیری  است. و البته  اینکه گفته شد تاخیری  و تاریخی  به این خاطر است که فروغ  دیر تر  از  همه ی  شاعران بزرگ امروز  ایران وارد فضای  ادبی  افغانستان شد. شاعران افغانستان لحن مردانه ، حماسی  و تشریفاتی  را تا هنوز  هم ترجیح میدهند و به همین ترتیب  ترجیح میدهند تا در  پرده سخن بگویند و  حرف  های مهم بزنند و  از  مسایل  پیش  پا افتاده یا مسایل  شخصی  چیزی  به زبان نیاورند. اما این تاثیر  بر شاعران زن و مرد قابل  برسی  است ولی چون بنای ما صرفا بررسی در  حیطه شعری  زنان شاعر است میتوان این تاثیر را در  چند بخش  سنجید.

وقتی که اعتماد من
از ریسمان سست عدالت آویزان بود
و در  تمام شهر
قلب  چراغ های  مرا تکه تکه می کردند
وقتی  که چشم های  کودکانه عشق  مرا
با دستمال  تیره قانون می بستند
و از  شقیقه های  مضطرب آرزوی  من
فواره های  خون به بیرون می پاشید
وقتی که زندگی  دیگر
چیزی  نبود هیچ چیز به جز تیک تاک ساعت دیواری
دریافتم باید باید باید
دیوانه وار  دوست بدارم
 فروغ فرخزاد

مهم ترین تاثیرات فروغ  در  شعر  افغانستان تغییر در  لحن، شیوه نگرش و تفکر  شاعرانه، در  شاعران نسل های  پسین است. مثلا شاعری که عادت داشت از معشوق  خویش  چون مردان سخن بگوید ، اینک براحتی نه از  جایگاه مجنون که از  جایگاه لیلی  و  نه از  جایگاه فرزند که از  جایگاه مادر صحبت می کند:
 
عشق  لیلی است
عشق  مادر
عشق  خاک
و تو دانه های  پراگنده کاجی
که به دامان من باز  خواهی  گشت 
شکریه عرفانی

و به راحتی  وارد موضوعات پیش پا افتاده زندگی  می شود:

ندانم یا بدانم 
 پهن نمی شوم به کسی که نمی  بینم
 و حیف  می شوم
در  دفتر در  مالیات در مدرسه
خالده نیازی

و حتی  وارد موضوعات شخصی زندگی  خود و شخصیت خود می شود ، وارد قلمروی  می شود که همواره قلمرو ممنوعه (تابو) بوده است:

چهره از  ملحفه به خیابان تف  می شو
من که از  دستمال  قرمز  مادر  هم بی  بهانه ترم
مارال طاهری

مجسمه های  آزادی
ماده بودنم را بار  ها بوسیده اند
لباس های  گشاد بپوش
و جهنم را با تف کردن نوزادی سرد کنم
مریم ترکمنی

در این شعر ها تاثیر زبان و  لحن فروغ کاملا آشکار است. جدا از  اینکه اعتراض  به وضع موجود، اعتراض  به جامعه و  تاریخ و خانواده و  قانون نیز  راهی است که فروغ به این شاعران نشان داده است:

و بعد دیگران
با قافیه مادر  گای و  زن چران
و بعد دیگران با ردیف  بابا و سالار
و از ما بهتران که از  خودمان حذفمان کرده اند
و انگار  برای زندگی  دیر شده ایم
خالده نیازی

این نیز تاثیر فروغ است ، که شاعران زن افغانستان وقتی  دارند از  خودشان و  از  احساسات شان حرف  میزنند، تو می توانی  بفهمی  که یک زن دارد حرف  می زند، یعنی  زاویه نگرش  زنانه، جای  خودش را پیدا می کند. به علاوه که بسامد کلماتی که برای  زنان یا از  آن زنان است نیز بطور  مشهودی افزایش میاب:

از  آن آئینه ای  هر  موج را در  دست می گیرم
که گوش  آویز سازم شعر  گوهر  بار دریا را
عاشق حقیقت سپید عشق 
تو می  آیی  و من کشف  میشوم
ای  دختران بادیه ، ای  همرهان من
از  هجر سرنوشت وصالی  براورید
خالده فروغ

صبح رخت های  چرک
صبح کوه ظرف ها
در اتاق کوچکی
باز می شوی اسیر
محبوبه ابراهیمی

شاعر  در  این شعر ها از  گوشواره که زینت زنانه است  حرف  میزند و  با دختران همصحبت میشود، و همچنین از  خانه داری  صحبت می کند ، که معمولا کار  روزمره زنان است .

و به همین شکل  تاثیر شعر  فروغ  ، نظریات فروغ  در  باره شعر، و زندگی  فروغ  بعنوان شاعر بزرگ را میتوان بسیار  بیشتر  از  این در  شعر  شاعران زن افغانستان پیدا کرد. و هرچه این آشنایی  با شعر  فروغ  و صحبت ها و زندگی  و لحن و فکر  او بیشتر  بوده است ، تاثیرات بيشتری مشهود است.

 


 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب
Home | About us | Contact us
Copyright © 2024 JadidOnline.com. All Rights Reserved.
نقل مطالب با ذكر منبع آزاد است. تمام حقوق سايت براى جديدآنلاين محفوظ است.