اين روزها صحنه هايی از زندان و تصوير هايی از زندانيان برمه را می توان در مرکز شهر لندن ديد. "برمه، نگاهی از درون" عنوان نخستين نمايشگاه "هتئين لين" نقاش برمه ای در پايتخت بريتانياست که اکنون محل اقامت دايم  او شده است. و اگر او يک نقاش عادی بود، شايد اين مطلب هم نوشته نمی شد.

بيش از ۲۳۰ عدد تابلوی او قرار نبود آفريده شود، چون هتئين لين از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۴ ميلادی يک زندانی سياسی بود که به عادی ترين وسايل نقاشی دسترسی نداشت.

دولت نظامی برمه، اين نقاش و هنرپيشه کمدی را به  سازماندهی اعتراضات مخالفان دولت متهم و محکوم به زندان کرده بود. قريحه هنری، هتئين لين را در زندان هم ترک نکرد و او را به جستن و يافتن غير معمول ترين راه های خلق آثار نقاشی واداشت.

بخت يار او بود و برخی از زندانبان ها به او ارج می گذاشتند و بعضا مخفيانه برای او رنگ های نقاشی می آوردند. اما از قلم مو و پارچه نقاشی خبری نبود.

نبود امکانات، چون در اکثر موارد، باعث بروز راه های تازه نيل به مقصود شد. هتئين لين با استفاده از قرص های صابون، سرنگ، فندک، پارچه های توری، بشقاب و ليوان و حتی بدن خودش روی پارچه های لباس زندانی ها آثاری را آفريد که نمونه هايی از بدعت تمام عيار هنری است.

هتئين لين که جوان تر از ۴۱ سال سن واقعی اش به نظر می رسد و آرامش اش ويژه يک فعال سياسی نيست، در باره چگونگی ايجاد يکی از آثارش، "خود نگاره"، می گويد:

"من اين خود نگاره را در بيمارستان زندان با استفاده از سرنگ کشيدم. "سو مو نائينگ"، يک زندانی همراهم، ملافه اش را به من داد که روی آن نقاشی کنم. رنگ از نوک سرنگ با شتاب بيرون می آيد. بدين خاطر بايد زود خطوطی را که بيش از همه به خطوط چهره من شباهت داشت، برمی گزيدم و آنها را پررنگتر می کردم. با در قوطی دارو يک جفت چشم درشت نقاشی کردم تا تصوير گوياتر شود. خطوط ديگر به تور ماهی گيری شباهت دارد که من درونش گرفتار مانده ام. به زمينه تصوير با مسواک رنگ آبی دادم." 

در بسياری از آثار هتئين لين ترس و بيم و رنج و عذاب زندانيان را در اشکال خيالی و تلويحی می توان ديد و پيداست که در زندان هم نقاش از افکار سياسی اش فاصله نگرفته است.

در برمه طاووس نماد مقاومت به شمار می آيد و طاووس رزمنده، نقش پرچم های "جبهه سراسری دمکراتيک دانشجويان برمه" و "ليگ ملی دمکراسی" برمه است که از نهاد های مخالف دولت آن کشور اند. وقتی ماموران اين سازمان ها هتئين لين را در يک جنگل دستگير می کنند و از او می خواهند که برای يک جشن سياسی روی ۵۰۰ پرچم طاووس رزمنده بکشد، او اين کار را می کند، ولی به نشان اعتراض همه طاووس ها را رو به سمتی غلط به تصوير می کشد.

هتئين لين در زندان دولت برمه دوباره به فکر طاووس می افتد که اکنون برای وی نماد خود او شده بود. عنوان تابلو هم بيانگر اين تصور است: "طاووس و خودنگاره".

هتئين لين با استفاده از پر طاووس خطوط ظريف تابلو را می کشد، سپس برای تصوير نقوش درشت تر از بدن خود به عنوان عکس برگردان استفاده مى کند؛ يعنی رنگ را روی بدن خود می مالد و با پيکرش نقوش را روی پارچه می چسباند. هتئين لين می گويد که استفاده از پيکرش در اين نقاشی به معنی تعلق خود او به پيکار مخالفان بوده است.

تجربه و شيوه کار هتئين لين بی شباهت به ماجرا های هشت سال حبس سودابه اردوان، نقاش ايرانی، در زندان های اوين و قزل حصار نيست. سودابه اردوان، افزون بر نقاشی های فراوان، با استفاده از گِل تنديس های زندانيان و زندانبان ها را هم می ساخت که غالبا حالتی عبوس و گرفته و نوميدانه داشتند.

ولی چيزی که بيش از همه در آثار زندان هتئين لين موج می زند، اميد و اميدواری است. در تيره ترين تصاوير او هم می شود پرتو نوری را ديد. مثلا، "بيولوژی هنر" که در اوج بيماری نقاش کشيده شده، در واقع، نقشه معده ويران شده اوست که از روده های آن غذا سرازير می شود و خود معده در سيم خاردار پيچيده است. ولی قلب او همچنان پر از گل است.

تابلوی "نشستی کنار دروازه آهنين" در نگاه نخست مبهم و تقريبا گنگ است. اما با نگاهی ژرفتر می توان دريافت که شماری زندانی کنار هم نشسته اند و شايد صحبت می کنند. زندان تاريک و کم نور است، در حالی که چراغ قلب زندانی ها روشن است و چشمهايشان باز.

در يکی ديگر از خودنگاره های هتئين لين که ظاهرا با وسايل بهتر و امکانات بيشتر نقاشی نگاشته شده، سر او را می بينيم که درون يک قفس است، درِ قفس قفل خورده است، اما از تارک سر او دو ساقه سبز و پربرگ درخت روييده و ريشه او همچنان قوی و محکم است.

هتئين لين می گويد که ساقه های سبز، رمز پايداری و شکوفايی انديشه هايی است که به خاطر آن به زندان رفته بود. و لابد ريشه هم بيانگر تداوم پيوند او با پيشينه اش است. و باز هم پيامی که از عمق ظلمت زندانی در برمه به بازديد کنندگان نمايشگاهی در لندن منتقل می شود، بردباری متکی به اميدواری است. حضور پر از نشاط و تمکين خود نقاش در نمايشگاه هم اين پيام را تقويت می کند. 

نمايشگاه "هتئين لين: برمه؛ نگاهی از درون" تا ۱۳ اکتبر سال ۲۰۰۷ در نگارستان "خانه آسيا"ی لندن برپا خواهد بود.

Htein Lin: Burma Inside Out
Asia House
63 New Cavendish Street
London
W1G 7LP

مطالب مرتبط:

تارنمای هتئين لين

صفحه اينترنتی "خانه آسيا" در باره نمايشگاه نقاشی هتئين لين

يادنگاره های زندان؛ سودابه اردوان

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب