ادیان در طی قرون متمادی، هر یک راه و روش و آئین های خاصی را برای ارتقاء روحی و روانی بر پیروان خود واجب دانسته‌اند. از جمله این آموزه‌های دینی روزه است که در ادیان، آئینها و سرزمینهای مختلف، شکلهای گوناگونی را به خود گرفته‌است. تنها مسلمانان، مسیحیان و یهودیان نیستند که روزه می‌گیرند، بلکه حتا آئین‌های غیرسامی مثل بودایی‌ها و هندوها نیز روزه و سختی‌های جسمی را برای تربیت جسم و تزکیه نفس پیروان خود ضروری می‌دانند.

در دایره‌المعارف مصاحب روزه را این گونه شرح داده‌اند: "روزه امساک موقت از خوردن غذا یا خوردن بعضی از غذاها به عنوان زهد یا ریاضت یا به متابعت از دستورات مذهبی است. در نزد یهودیان مؤمن، روزۀ اصلی روزۀ یوم کیپور است. در نزد مسیحیان، روزه‌هایی که بیشتر رعایت می‌شوند، روزۀ بزرگ و روزۀ آدونت است که هر دو مقدمۀ ایام جشن و شادی هستند.

پروتستان‌ها روزه نمی‌گیرند. کلیسای کاتولیک رومی میان روزه گرفتن (خوردن فقط یک وعده غذای کامل و چیزهای اندک دیگر در شبانه‌روز) و پرهیز از خوردن گوشت تفاوت قائل است. در بیشتر ایام روزه، کلیسا خوردن گوشت را روا می‌داند، جز روزهای جمعه که روزه و پرهیز از خوردن گوشت هر دو باید رعایت شود. در اسلام، روزه یکی از فروع دین است و عبارت است از خودداری مسلمان واجد شرایط مقرر از خوردن و آشامیدن و پاره‌ای کارهای دیگر از سپیده‌دم تا شامگاه هر روز از ماه رمضان. هر کس در روزهای رمضان بدون داشتن عذری افطار کند، باید کفاره بدهد و روزۀ آن روز را نیز قضا کند."

آیین روزه داری در دین های سامی

روزه در ادبیات یهود، به معنی خودداری از خوردن و آشامیدن در طول روز است. در واقع روزه‌‌داری در دین یهود به مثابه خودداری از خوشی‌ها و لذت‌های جسمانی است. یهودی‌ها هدف از روزه گرفتن را نزدیکی به خدا می‌دانند. تورات، کتاب مقدس یهودیان روزه گرفتن بدون توبه صمیمی و حقیقی را بی‌ارزش می‌داند.

روزۀ "یوم کیپور" ("روز کفارۀ گناهان") یا روزۀ توبه به عنوان مهمترین واقعۀ مذهبی در آیین یهود در طول سال شمرده می‌شود. کسانی که مرتکب گناهی شده‌اند و یا خطائی انجام داده اند، برای تطهیر از گناه به مدت بیست و شش ساعت در این روز روزه ‌گرفته و از انجام هر کاری دست می‌کشند و تمام وقت در کنیسه‌ها، به نیایش می‏پردازند. البته، زمان روزه در سایر ایام روزه‌شان‌، از طلوع تا غروب آفتاب است.

دومین روزه واجب یهودیان، روز شهادت ذکریای نبی و خراب شدن بیتالمقدس است که از ساعت نه بعد از ظهر تا عصر روز بعد انجام می‌گیرد. سومین شکل روزه، روزه‌ای است که به منظور طلب حاجت و استجابت دعا صورت می‌گیرد و به آن روزه استر می‌گویند. "استر" نام زنی یهودی‌ است که به باور یهودی‌ها، با خشایارشاه اول، پادشاه ایران باستان ازدواج کرد و جلو کشتار جمعی یهودیان توسط یکی از فرماندهان شاه را گرفت.

یهودیان در روز دوم ابتدای سال نو نیز روزه واجب می گیرند، به این معنا که از طلوع آفتاب تا غروب آفتاب از خوردن، آشامیدن، رفتارهای غیرشرعی، صحبت کردن دربارۀ مسایل دنیایی و آمیزش جنسی خودداری می‌کردند.

پیروان مسیحیت هم در گذشته، مقررات سختگیرانۀ روزه را رعایت می‌کردند که با مرور زمان ساده‌تر و سبک‌تر شد. در این کیش روزه گرفتن را سبب استواری و پاک شدن روح می‌دانند. اکنون روزۀ مسیحی قانون مشخصی ندارد، بلکه به صلاحدید افراد، کلیساها، مؤسسات یا انجمن‌ها می‌تواند تغییر کند. همچنین مسیحیان می‌توانند به ‌طور انفرادی یا دسته‌جمعی نیز روزه بگیرند. هدف از روزه گرفتن در آیین مسیحیت تواضع و فروتنی برای نزدیکی به خدا و طلب هدایت اوست.

روزۀ مشهور مسیحیان روزۀ پیش از عید پاک است. مسیحیان روزه گرفتن در روزهای یکشنبه و روز عید پاک را به این دلیل که روز جشن و شادمانی است، ممنوع کرده‌اند.

روزه‌های مهم مسیحیان عبارت است از: روز جمعه پیش از عید پاک، روزهای دوشنبه تا پنجشنبه هفتۀ مقدس، روز چهارشنبه و آدینۀ هر هفته (به مناسبت دستگیری حضرت عیسی در روز چهارشنبه و به صلیب کشیدن عیسی در روز آدینه).

روزه گرفتن در فرقه‌های مختلف مسیحیت به شکل‌های متفاوتی انجام می‌شود. کاتولیک‌ها در روزهای چهارشنبۀ خاکستر (نخستین روز ایام روزۀ مسیحیان)، جمعه‌های ایام روزه "صیام" (lent) و "آدینۀ نیک" روزه گرفته و از خوردن گوشت خودداری می‌کنند. کاتولیک‌های معاصر در روز چهارشنبۀ خاکستر و آدینۀ نیک، خوردن دو وعده غذای کوچک و یک وعده غذای عادی را مجاز می‌شمارند، اما خوردن گوشت در این روزها ممنوع است.

در فرقه ارتودکس‌ نیز روزهای متعددی برای روزه گرفتن وجود دارد که شامل ایام روزه صیام، روزه‌های رسولان، روزه آسودن (دورمیسیون) و روزۀ میلاد مسیح می‌شود. روزه در آیین پروتستان‌ الزامی نیست. اما در فرقۀ مورمن اولین یکشنبۀ هر ماه را روزه می‌گیرند.

در آئین اسلام، روزه جایگاه ویژه‌ای دارد و یکی از مهمترین راه‌های نزدیکی به خدا محسوب می‌شود. مسلمانان یک ماه تمام را روزه می‌گیرند. ماه رمضان نهمین ماه تقویم قمری مسلمانان است که در این ماه روزه واجب است. این ماه یادآور نزول قرآن بر پیامبر اسلام است. مسلمانان برای روزه گرفتن از سر سحر تا غروب آفتاب از خوردن و آشامیدن پرهیز می‌کنند. همچنین مصرف دخانیات و داشتن رابطۀ زناشویی در زمان روزه‌داری حرام است.

آیین روزه‌داری در دین‌های غیر سامی و فرقه‌های مختلف

روزه در آیین زرتشت، به معنی روزۀ باطنی آمده‌ است. بنا به آیین زرتشت، روزه ظاهری و خودداری از خوردن آب و غذا به این دلیل که باعث سستی بدن و عدم فعالیت و کار مفید می‌شود، پسندیده نیست. اما در چهار روز مخصوص روزهای دوم، دوازدهم، چهاردهم و بیست و یکم هر ماه، هر نوع کشتار و قربانی حیوانات و استفاده از گوشت آنها ممنوع است. یکی دیگر از سنت‌های زرتشتیان روزه گرفتن در سه بخش معنوی "شنوایی"، "اندیشه" و "احساس" می‌باشد.

در آموزه‌های دین زرتشت آمده است که مهمترین روزه آن است که انسان به واسطۀ آن دارای اندیشه، احساس و عاطفه‌ای پاک و مهربان باشد و پیروان زرتشت در روزهای اول ماه به‌قصد روزه از خوردن گوشت پرهیز می‌کنند. افزون بر این، زرتشتیان پس از مرگ یکی از نزدیکان، به مدت سه شب از پختن یا خوردن گوشت اجتناب می‌کنند که این هم از جملۀ روزه‌های زرتشتیان است. همچنین در اوستا بر روزۀ بزرگتری تأکید شده‌ است و آن حفظ هفت عضو بدن، یعنی دو چشم، دو دست، دو پا و زبان در تمام طول زندگی از هر گونه آلودگی است.

آیین هندو یکی از قدیمی‌ترین دین‌ها‌ی آریایی است که ۲۵۰۰ تا ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد‌، از تمدن هند سرچشمه گرفت‌. هندوها معمولاًً در جشن‌های ویژه‌ای با نام‌های "شیوراتری"، "دورگه پوجا" و "پوجا" روزه می‌گیرند. نحوۀ روزه گرفتن در این آیین به دلخواه افراد است. ممکن است روزه، امتناع از خوردن و آشامیدن هر نوع غذا یا نوشیدنی برای مدت ۲۴ ساعت باشد یا خودداری از برخی غذاها یا نوشیدنی‌ها در زمان کمتر. اما بیشتر شامل نخوردن غذاهای جامد است و نوشیدن مقداری آب یا شیر در این آیین مجاز است. هدف از روزه گرفتن در این دین، افزایش تمرکز یا عبادت برای پاک شدن روح است. پیروان این آئین، بهترین مرگ را مرگ در اثر پرهیز کامل از غذا و آب می‌دانند و بسیاری از آنها داوطلبانه این راه  را در پیش می‌گیرند، تا بدین طریق به زندگی خود پایان بخشند.

بودائی‌ها هم دوره‌های زیادی را برای روزه گرفتن دارند که روز چهاردهم هر ماه از مهمترین آنها است. در آیین بودا، روزه به معنای خودداری از خوردن غذاهای جامد است، ولی استفاده از برخی مایعات مانعی ندارد. روزۀ بودائیان روشی برای پاکسازی روحی است. در گذشته بسیاری از راهبان بودایی مذهب، تنها به یک وعده غذا در روز اکتفا می‌کردند و روز اول ماه و نیمۀ ماه را روزه کامل می‌گرفتند، اما امروزه مردم عامی بودایی هر ماه چهار بار روزه گرفته و به گناهان خود اقرار می‌کنند. آنها در سالروز مرگ بودا به مدت پنج روز نیز از خوردن گوشت خودداری می‌کنند.

صابئین یا مندائیان (پیروان یحیی) در روزهای ویژه‌ای از سال که آنها را مبطل می‌نامند، از خوردن گوشت، ماهی و تخم مرغ خودداری می‌کنند. آنها روزه واقعی را روزه‌دار بودن اعضا و جوارح انسان می‌دانند که در کتاب صحف آدم، مقدس‌ترین کتاب مندائی‌ها آمده است: "روزه فقط نهی از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه چشمانتاتان را از نگاه‌های هیز و شیطانی و گوش‌ها‌تان را از شنیدن حرف‌هایی که مردم در خانه خود می‌زنند، دور کنید و زبان‌ها‌تان را به گفتارهای دروغ و ناپسند آلوده نکنید".

مردم تبت مراسمی به نام روزۀ مدام دارند که چهار روز طول می‌کشد. آنها دو روز اول را با دعا، اقرار به گناهان و تلاوت متون مقدس به پایان رسانده و روز سوم پرهیز شدید از غذاها را رعایت می‌کنند و چیزی نمی‌خورند و حتا آب دهان خود را هم فرو نمی‌برند. آنها این روزه را با دعا و اقرار به گناهان تا طلوع آفتاب روز چهارم ادامه می‌دهند.

بودایی های بنیادگرای پیرو دالای لاما  در هر ماه روزهای ۱۴ و ۱۵ و ۲۹ و ۳۰ تنها از غذای آردی و چای تناول می‌کنند. ولی پرهیزگاران این مذهب در طول این چهار روز تا غروب آفتاب هیچ نمی‌خورند.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب