آخرین مطالب
مدارا در رمضان
۱۷ سپتامبر ۲۰۰۹ - ۲۶ شهریور ۱۳۸۸
مهین دوران‌دخت
"ببخشید، شما روزه‌دارید یا روزه‌خوار؟" این پرسشی است که در ماه رمضان در تاجیکستان همواره به گوش می‌رسد. در بزم و میهمانی‌ها، در کوچه و خیابان‌ها، به هنگام دیدن دوستان و نزدیکان در موارد دیگر. در این ماه به خانۀ هر تاجیکی بروید، حتماً از شما این پرسش را می‌کنند و اگر روزه‌خوار باشید، صاحبخانه – حتا اگر خود روزه‌دار باشد – حتماً برایتان سفره‌ای می‌گسترد و تدارک چایی و غذای شما را می‌بیند. در تاجیکستان از دیرباز تحمل و مدارا در ماه رمضان رایج بوده و بیمی نداشته باشید که صاحبخانه زبان به سرزنش شما بگشاید. افراد روزه‌خوار به نوبۀ خود برای نیازردن روزه‌داران از تناول در حضور آنها خودداری می‌کنند.
در تاجیکستان شمار روزه‌خواران در برابر تعداد فزایندۀ روزه‌داران اندک نیست. و شاید یکی از تفاوت‌های ماه رمضان تاجیکستان از رمضان کشورهای همزبان همین باشد. ساعات کاری طرب‌خانه (رستوران) ها و کاباره‌ها، مشروب‌فروشی ها و باشگاه‌های شبانۀ تاجیکستان بلاتغییر می‌ماند، هرچند درآمد آنها طی این ماه پرهیزکاری اندکی کاهش می‌یابد. به ویژه آب‌جوفروشی‌ها خوب آگاهند که در ساعات گرم روز مشتریانی حتماً درشان را خواهند کوبید. افزون بر تاجیکان روزه‌خوار، تاجیکستان مردم غیرمسلمان بسیاری هم دارد که در ماه رمضان روزه نمی‌گیرند.
شامگاهان شمار زیادی از جوانان برای دلخوشی و فراغت به باشگاه‌های شبانه و باغ‌های بزرگ شهر سر می‌زنند و ماه رمضان هم مانع از بوس و کنار عاشقان در این محل‌ها نمی‌شود. عده‌ای از روزه‌داران هم ترجیح می‌دهند افطار خود را با اهل خانواده یا دوستان در رستوران‌ها و تفرجگاه‌ها برگزار کنند. از این رو تعیین شمار روزه‌داران و روزه‌خواران در تاجیکستان کار ساده‌ای نیست.
با وجود این، برخی از ناظران می‌گویند که با افزایش اقبال مردم به مناسک دینی، شمار روزه‌داران به ویژه در میان جوانان بیشتر شده‌است، زیرا روحانیان توانسته‌اند با موعظه‌های خود به دل نسل جوان پساشوروی راه یابند. محبوبیت این موعظه‌ها در حدی است که صدای آنها را می‌توان حتا در وسایل نقلیۀ شهر دوشنبه از گوشی تلفن مسافران جوان شنید. برخی هم با نگرانی پیش‌بینی می‌کنند که اگر روند گرایش جوانان به این موعظه‌ها به همین شکل ادامه یابد، ممکن است نظام سیاسی تاجیکستان هم تا دو سه دهۀ دیگر از بیخ و بن متحول شود.
اما روحانیان از چیز دیگری نگراننند و می‌گویند که حس غرب‌گرایی و ملی‌گرایی تدریجاً به اذهان جوانان رخنه می‌کند و این پدیده باعث تضعیف اعتقاد آنها به اسلام شده و ارزش‌های اسلامی را که روزه‌داری از جملۀ آنهاست، در معرض خطر گذاشته‌است.
به راستی، در ماه رمضان امسال به نظر می‌رسد که شمار روزه‌داران کمتر از سال گذشته است. شاید به دلیل گرمای طاقت‌فرسای تابستان امسال که تاب و تحمل تشنگی را از روزه‌داران برده است.
جالب این جاست که در عهد شوروی مردم را به ترک روزه وا می‌داشتند. قبل از ورود به ساختمان مدرسه، دانش‌آموزان مجبور بودند یک استکان شیر یا آب بنوشند، تا اگر روزه‌دار باشند، روزه‌شان بشکند. معتقدان به روزه‌داری ترجیح می‌دادند بعد از این مراسم سر کلاس حاضر شوند و در خفا نماز می‌گذاشتند.
با کسب استقلال، این محدودیت‌ها از میان رفت و انجام فرایض مذهبی مجاز شد. اکنون ماه رمضان در میان عوام ارج بیشتری دارد و و نحوۀ پیشواز و گسیل (استقبال و بدرقه) این ماه هم به‌کلی تغییر کرده است. در آخرین روز رمضان خانواده‌های تاجیک سفرۀ پرناز و نعمت بزرگی را پهن می‌کنند و برای سه روز در خود را به روی دوستان و پیوندان و حتا بیگانگان باز می‌گذارند، تا ثواب رمضان شامل حال آنها هم شود.
کودکان نخستین میهمانان این بزم‌های رمضانی‌اند که صبح زود در همسایگان و نزدیکان را می‌کوبند و عید فطر را شادباش می‌گویند. سپس مردهای محله به خانۀ همسایگان سر می‌زنند و برای روان گذشتگان آن خانه‌ها دعا می‌خوانند. در نهایت، نوبت به زنان محله می‌رسد که به دید و بازدید از خانه‌های همدیگر می‌پردازند.
در گزارش مصور این صفحه به چند ضیافت افطار در شهر و روستاهای تاجیکستان سر می‌زنیم.
برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد.
به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید
می ز خمخانه به جوش آمد و می بايد خواست
نوبه زهدفروشان گران جان بگذشت
وقت رندی و طرب کردن رندان پيداست
سخنان شادی آفرین برای من در گزارش اینها بودند: یکم، هر چند من روزه دار نیستم. دوم، حیران نشوید در تاجیکستان روزه داران با روزه خواران در سر یک سفره مینشنند وشام میخورند. سوم، طراویح را ترابه گفتن. چهارم، اما در دوشنبه روزه داران روزه های خود را با نوشابه های گوناگون حتی آب جو میشکنند. پنجم، همۀ سخنان سروناز. ششم، در تاجیکستان هستند ملت هايی که روزه داری عادت آنها نیست. به اندیشه سروناز روزه یک عادت است؛ اینش دیگر بسیار با مزه بود.
بخشهای نا خوشایندش برای من اینها بودند: نخست، خرج نمودن پنچ صد دلار بر روزه وازی. دوم، سیر کردن مردم برای پاداش گرفتن، نه برای آن که شکم گرسنه ی را سیر کنند.
چنین گفت کان کس که با خواسته
ببخشش کند جانش آراسته
وگر بر ستاننده آرد سپاس
ز بخشنده بازاگانی شناس