دختری حجاب و مانتو به تن به ویترین مغازه‌ای زل زده‌  و معطل دوستش است که در حال انتخاب و خریداری لوازم آرایش است. مانتوی او دوخت ایران است و از فروشگاه "باور" در آن سوی خیابان خریداری شده. اما خود این خانم عراقی است و این محل، به کوهستان "ماسیف" صلاح‌الدین معروف است که از شهر اربیل، مرکز کردستان عراق، حدود نیم ساعت فاصله دارد.

این خانم یکی از هزاران تنی است که طی سال‌های رنج‌بار حکومت صدام حسین به ایران پناه بردند و با فرهنگ ایرانی بار آمدند و خو گرفتند و عجین شدند.

طی جنگ داخلی سال ۱۹۷۴ میلادی موج عظیمی از پناهندگان کرد عراقی به ایران سرازیر شد. آنها تا زمانی که در کردستان عراق منطقۀ امن شکل گرفت، یعنی تا سال ۱۹۹۲، امکان بازگشت نداشتند. بدین گونه، یک نسل از پناهندگان کرد عراقی در ایران بزرگ شدند و آموزش دیدند. در نتیجه، برآورد شده‌است که در کردستان عراق بیش از ده هزار تن فارسی‌زبان هستند.

پویا، سرپرست فروشگاه باور، یک کرد ایرانی است که چهار سال پیش به عراق آمده‌است. وی در توضیح وسعت نفوذ فرهنگ ایرانی در فرهنگ محلی می‌گوید:

"آنهایی که از ایران آمده‌اند، محصولات ایرانی را ترجیح می‌دهند: غذاشان هم ایرانی است و لباس‌شان هم. همه چیزشان ایرانی است. آنها در این منطقه هنوز مانتو و پوشش ایرانی تن‌شان است. من حتا می‌شنوم که بعضی‌شان با بچه‌هاشان به زبان فارسی صحبت می‌کنند."

فروشگاه باور مواد خوراکی ایرانی، از قبیل نخودچی، انواع حبوبات، قرمه سبزی، زرشک، برنج، شیرینی و قند حبه‌ را از یک عمده فروشی در شهر دیانای استان اربیل می خرد. ولی ظاهراً مانتوی ایرانی بیشتر از همه به فروش می‌رود. به نظر می‌آید "تیپ ایرانی" همچنان در میان زنان کرد محبوب است، با این که آنها دیگر موظف نیستند پوشش اسلامی داشته باشند.

درست در بغل فروشگاه رستورانی هست که غذاهای ایرانی دارد. حسین، سرآشپز رستوران، کرد عراقی است، اما در ایران به دنیا آمده و از سن چهارسالگی در رستوران‌ها کار می‌کرده‌است. وی می‌گوید:

"من بلدم هر جور غذای ایرانی درست کنم: کباب، انواع تاس‌کباب، جوجه، چنجه، شیشلیک، برگ و غیره. بسیار مشتری داریم."

در دانشگاه دولتی صلاح‌الدین که قدیمی‌ترین دانشگاه استان اربیل است، کرسی زبان فارسی از سال ۱۹۹۸ میلادی تا کنون زبان و ادبیات فارسی را تدریس می‌کند. این کرسی اکنون هفت استاد و ۱۵۰ دانشجو دارد.

مهدی خوشنام، رئیس کرسی فارسی، یک نیمه ایرانی و یک نیمه عراقی است. وی می‌گوید، کردها با ملاحظات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی همچنان راغب اند زبان فارسی را فرا بگیرند. آقای خوشنام همچنین اشاره می‌کند که زبان‌های کردی و فارسی از خانوادۀ واحد زبان‌های ایرانی‌اند و ریشه‌های مشترک دارند. به گفتۀ وی، میراث غنی ادبی به زبان فارسی بر آثار نویسندگان ادیبان کردی چون نالی، مصطفی بسرانی و مولوی تاوه‌گوزی تأثیر عمده داشته‌است.

نزدیکی فرهنگی زمینۀ مبادلات اقتصادی بیشتر هم شده‌است. منطقۀ کردستان با ثبات سیاسی نسبی و ثروت نفتی‌ای که اخیراً به دست آورده‌است، بازار جدیدی است با ظرفیت کافی که ایرانیان را به آن سوی مرز جذب می‌کند. 

فرامرز صدیقی، یک بازرگان ایرانی که پنج سال پیش به عراق مهاجرت کرده و اکنون  نماینده یک شرکت اغذیۀ ایرانی در اینجاست می‌گوید:

"در اینجا مردم از ایرانیان استقبال می‌کنند و شکاف فرهنگی بزرگی بین ما وجود ندارد. اینجا برای کار و اشتغال بسیار مناسب است، چون سیستم جدید است و ما به‌راحتی می‌توانیم برای خود جای پایی پیدا کنیم. میزان نیازها در اینجا بسیار بالاست."

دکتر همایون دو سال و نیم پیش به عنوان نمایندۀ "سینامِد"، از شرکت‌های داروسازی عمدۀ ایران، وارد کردستان شده‌است. او هم معتقد است که بازرگانان ایرانی در کردستان عراق بسیار موفق بوده‌اند و تجارت‌شان زود رشد کرده‌است: "خود من کرد نیستم، آذری‌ام. در نتیجه به هر دو زبان فارسی و آذری تسلط دارم. فقط چند ماه طول کشید که زبان کردی را هم فرا بگیرم، چون الحمدالله زبان‌هایمان بسیار به هم نزدیکند. من اینجا تعداد زیادی دوست پیدا کردم. ایرانی‌هایی که اینجا کار می‌کنند، اصلاً احساس غربت ندارند."

سید عظیم حسینی، سرکنسول ایران در اربیل هم با این دیدگاه موافق است و روابط میان ایران و کردهای عراق را ویژه می‌داند و معتقد است که زمینۀ این روابط ویژه را نزدیکی جغرافیایی و تاریخ مشترک فراهم کرده‌است. وی می‌گوید، کنسولگری ایران با برگزاری نمایشگاه‌های کتاب و مساعدت به همکاری میان دانشگاه‌های کردستان عراق و ایران، بر وسعت مراودات فرهنگی افزوده‌است. اما به باور او، با این همه مردم فارسی‌زبان در منطقه، انتظار می‌رود کار بیشتری انجام بگیرد. تا یکی دو ماه دیگر در کنار ساختمان کنسولگری، مرکز فرهنگی ایران افتتاح خواهد شد که دوره‌های آموزش زبان فارسی و برنامه‌های فرهنگی دیگر دایر خواهد کرد.

عامل فرهنگی، به نوبه خود، می‌تواند فرصت اقتصادی را فراهم کند. شرکت اربیلی برگزارکنندۀ کنسرت‌ها موسوم به Babylon (بابل) سال گذشته چندین کنسرت پرفروش ایرانی سازمان داد. ماه آوریل سال ۲۰۰۹ شهرام و شهرۀ صولتی در این شهر کنسرت دادند. ماه سپتامبر معین اصفهانی و جمشید در اربیل هنرنمایی کردند. و ماه گذشته حدود ده هزار ایرانی برای تماشای کنسرت نوروزی ابی و لیلا فروهر به اربیل شتافتند.

ژیلا افضلی که بی‌صبرانه منتظر ورود به تالار کنسرت بود، گفت: "ایرانی‌ها ابی و لیلا را واقعاً دوست دارند. به همین جهت آنها از ایران به اینجا آمدند که از هنرمندانشان تشویق کنند. شهرهای مرزی عراق برای برگزاری این نوع برنامه‌ها خیلی مناسب‌تر است. اینجا به مراتب بهتر از دبی است؛ هم ارزان‌تر و هم مسافرتش راحت‌تر است."

"سلوان زیتو"، مدیر کل شرکت بابلون می‌گوید که به نظر وی، این کنسرت‌ها دروازۀ بزرگی را به روی اقتصاد کردستان و مراودات فرهنگی میان ایران و عراق باز کرده‌است.

* لوسیندا ایچ دان روزنامه نگار انگلیسی است که این مطلب را در شهر اربیل کردستان عراق تهیه کرده است.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب