از زمان آغاز به کار حکومت جدید افغانستان تا به امروز که نزدیک به ۱۳ سال از آن می‌گذرد، سینمای مستند افغانستان، تحت تاثیر تحولات سیاسی این کشور شکل گرفته و رشد کرده است تا جایی که بسیاری از مستندسازان افغان با هم بر سر این مساله توافق نظر دارند که تا پیش از سال ۲۰۰۱ میلادی، افغانستان سینمای مستند نداشت.

بسیاری از هنرمندان جوان افغان که در دهه اخیر وارد حوزه مستندسازی شده‌اند امروز در سرزمین خود سکونت ندارند. آن‌ها اغلب در کشورهای اروپایی از جمله سوئد، آلمان و فرانسه زندگی می‌کنند و این در حالی است که همه آن‌ها دست کم یک یا دو تجربه مستندسازی در افغانستان را در کارنامه هنری خود دارند و  دانش‌آموختگانی هستند که در سال‌های اخیر در کارگاه‌های آموزشی دایر شده در افغانستان توسط کشورهای فرانسه و آلمان شرکت کرده‌اند، آموزش دیده‌اند و توانسته‌اند به صورت برنامه‌ریزی شده با تمرکز بر مسائل و مشکلات افغانستان به  ارائه آثار مستند بپردازند. 

چهار نفر از این فیلمسازان جوان، اکتبر امسال در نخستین جشنواره فیلم مستند افغانستان با نام "شب خاکی از افغانستان کوچک" در سوئد حضور دارند و فیلم‌هایی از آن‌ها با موضوع "سَرک‌های کابل" یا خیابان‌های کابل نمایش داده می‌شود. "افغانستان کوچک"، ساخته بصیر سیرت، "جواز رانندگی"، اثر محبوبه ابراهیمی، "شب خاکی"، اثر علی هزاره و "چک پوینت"، ساخته حامد علیزاده فیلم‌های برگزیده این جشنواره هستند. 

این جشنواره که با حمایت "نهاد فرهنگی آموزش جنبش کارگری سوئد" در استکهلم برپا می‌شود هم برای مستندسازان جوان افغان و هم برای مسئولان برگزاری آن تجربه‌ای جدید است که نخستین گام برای برگزاری یک جشنواره سالیانه در همین زمینه به شمار می‌رود. بصیر سیرت، مستند ساز افغان و مسئول برگزاری این جشنواره دراین‌باره به جدیدآنلاین می‌گوید: "از زمانی که به سوئد آمدم و بخشی از ارتباطم با فیلمسازان افغان قطع شد به این فکر افتادم که پل ارتباطی تازه‌ای بین فیلمسازان جوان افغان با فیلمسازان دیگر کشورها بسازم. این ایده را با "مسعود مافان" در نهاد فرهنگی آموزش جنبش کارگری سوئد در میان گذاشتم و ما تصمیم گرفتیم برای برگزاری یک جشنواره سالیانه، نخست تجربه یک جشنواره یک روزه را داشته باشیم و در صورتی که در گام نخست، موفق شدیم از سال بعد، این جشنواره را در چند روز و با شرکت فیلمسازان و نمایش فیلم‌های بیشتر برگزار کنیم". 

به این ترتیب، جشنواره فیلم مستند افغانستان در ۲۵ اکتبر هر سال در سوئد برگزار خواهد شد؛ آن هم در شرایطی که مسئولان برگزاری آن تلاش دارند مدت زمان آن را از یک روز به یک هفته گسترش دهند. 

بصیر سیرت از جمله انگیزه‌های برپایی این جشنواره را اطلاعات کم و ناقص مردم سوئد از افغانستان عنوان می‌کند: "تا جایی که تجربه‌های شخصی من نشان می‌دهند نوعی بیگانه هراسی نسبت به افغان‌ها در سوئد وجود دارد. سوئدی‌ها اطلاعات چندانی از افغانستان ندارند و همین مساله باعث شده در مواردی حقوق اولیه افغان‌هایی که به سوئد می‌آیند و به عنوان پناه‌جو در این کشور سکونت دارند نادیده گرفته شود. حتا بسیاری از پناه‌جویان افغان از سوئد اخراج می‌شوند. این مساله برای من انگیزه‌ای بود تا تلاش کنم به عنوان یک فیلمساز به ارائه اطلاعاتی از جامعه افغانستان بپردازم که مخاطبان سوئدی تا به حال آن‌ها را دریافت نکرده‌اند. همین رویکرد شاید بتواند به تغییر نگاه مردم سوئد به افغان‌ها و بهبود وضعیت مهاجران افغان در این کشور کمک کند". 

خیابان‌های‌ کابل در استکهلم

علی هزاره، مستندساز جوان افغان این روزها ساکن پاریس هست. او فیلم کوتاه "شب خاکی" را در سال ۲۰۱۱ ساخت. شب خاکی مستندی است از زندگی کارمندانی از شهرداری کابل که شب‌ها خیابان‌های کابل را پاکسازی می‌کنند و خاک را داخل جوی‌های آب روان در شهر می‌ریزند و صبح روزهای بعد کارمندانی دیگر همان گل و لای را از جوی‌ها لایروبی می‌کنند و داخل خیابان‌ها می‌ریزند. شب خاکی علاوه بر نگاه اجتماعی به مسائل شهری، از کنایه‌های سیاسی نیز خالی نیست. از این رو توانسته در دو سال اخیر جوایز بسیاری را از جشنواره‌های مختلف از آن خود کند. این فیلم در جشنواره سینما رئال فرانسه به عنوان بهترین فیلم کوتاه شناخته شد و نیز توانست برنده هشت جشنواره فیلم مستند دیگر در کشورهای مختلف باشد. 

"جواز رانندگی" ساخته محبوبه ابراهیمی مستندی است از فعالیت نخستین زن راننده تاکسی در کابل. محبوبه ابراهیمی، مستندساز افغان ساکن سوئد می‌گوید: "فیلم بر کار کردن زنان در شهر کابل به عنوان راننده تمرکز دارد. در این شهر رانندگی زنان با مشکلات بسیاری مواجه است. مردان نگاه خوبی به رانندگی زنان ندارند و وقتی می‌بینند که زنی رانندگی می‌کنند به هر شکل تلاش می‌کنند او را آزار بدهند. از این رو برای من جالب بود که ببینم چطور یک زن در کابل شروع می‌کند به رانندگی و انتخاب آن به عنوان شغل. در این فیلم شما متوجه واکنش مردان نسبت به رانندگی زنان می‌شوید". 

"افغانستان کوچک"، اثر بصیر سیرت، وضعیت افغانستانی را روایت می‌کند که با وجود پایان یافتن جنگ، هنوز دست‌خوش نارسایی‌ها و مشکلات بسیاری است. این فیلم، مستندی است از یک کوچه در کابل، کوچه‌ای که سه کیلومتر طول دارد و تقریبا ۳۰ هزار نفر در آن رفت و آمد می‌کنند. ساکنان این کوچه نیازمند حمایت فراوان برای بهبود بخشیدن به شرایط زندگی خود هستند اما به گفته بصیر سیرت، در ده سال اخیر، دولت هیچ گامی در راستای ساماندهی شرایط زندگی مردم این کوچه برنداشته است. این فیلم به تازگی جایزه جشنواره بین‌المللی حقوق بشر در افغانستان را از آن خود کرده است. همچنین در جشنواره‌هایی از ترکیه، آلمان، ایتالیا و لهستان نیز به نمایش گذاشته شده است. 

 حامد علیزاده دیگر کارگردان جوان افغان است که با فیلم "چک پوینت" در این جشنواره حضور دارد. این فیلم مستندی است از پست‌های ویژه بازرسی در کابل که بر رفت و آمد مردم و کالاهایی که با خود حمل می‌کنند نظارت دارند. در این مستند فعالیت‌های مختلف ماموران امنیتی از جمله پی‌گیری جرایم اخلاقی در کابل، حمله به خانه‌های مردم در صورت مشاهده موردی مشکوک، حمله به تروریست‌ها و همچنین فساد مالی و اخلاقی که این ماموران با آنها درگیرند به صورت کنایه به نمایش کشیده شده است. 

در گزارش تصویری این صفحه، خلاصه‌ای از داستان سه فیلم شب خاکی، جواز رانندگی و افغانستان کوچک را از زبان کارگردانان آن‌ها می‌شنویم و به تماشای تصاویری از این فیلم‌ها و پشت صحنۀ آن‌ها می‌نشینیم.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب