از زمان اختراع کتابت و دبیری، کتاب و نوشته است که یک ملت را به جهانیان معرفی می‌کند و نطفۀ اندیشه‌های شکل‌گرفته در بطن یک ملت را می‌پراکند. با ورود به نمایشگاه بین‌المللی کتاب لندن می‌شود این واقعیت را به‌خوبی درک کرد؛ نمایشگاهی که طی چهل سال اخیر در ماه آوریل برگزار می‌شود و این بار بیش از ۱۶۰۰بنگاه انتشاراتی از ۵۸ کشور جهان را گرد هم آورده‌‌است.

از بساطی که در غرفه‌ها پهن شده، می‌توان حال و هوای اندیشگی حاکم در این کشورها را دریافت. مثلاً غرفۀ مصر که طی سال‌های گذشته در میان کشورهای جهان عرب جلوۀ خاصی داشت، این بار بضاعت چندانی ندارد که شاید حاکی از انقلاب‌زدگی کشور باشد. اما مارک لینز، مدیر انتشارات دانشگاه آمریکایی در قاهره جزوه‌ای را برایم نشان می‌دهد و با افتخار از پیشرفت‌های این مؤسسه می‌گوید که توانسته به همین زودی یک کتاب تاریخی نتیجه‌گیری از سه دورۀ حکومت حسنی مبارک را منتشر کند. لینز معتقد است که جامعۀ مصر و در کل جهان عرب آبستن تحولات بیشتر است که به‌ناچار روی نشر هم تأثیر خواهد گذاشت.

غرفۀ کشورهای عربی دیگر هم تعریفی ندارد: مجلل و چشم‌ربا اما کم‌محتوا و در مواردی بی‌محتوا. نمایندگان انتشارات امارات متحده و کویت به خودشان زحمت نداده‌اند کتاب بیاورند و به جای آن جزوه پخش می‌کنند با عکس کتاب‌هایی که منتشر کرده‌اند.

از کنار غرفۀ فاخر عربستان سعودی با انبوهی کتاب مذهبی که می‌گذرید، یک آن هیجان‌زده می‌شوید. کمتر اتفاق می‌افتد که غرفه‌ای به ایران اختصاص داشته باشد. در نمایشگاه‌های چند سال اخیر نام و نشانی از انتشارات فارسی ندیده بودم. این بار رایزنی فرهنگی ایران در لندن تعدادی آثار ادبی و هنری و مذهبی انتشارات بین‌المللی الهدی، بنیاد اندیشه، کانون پرورش فکری کودکان و امیر کبیر را به نمایش گذاشته‌است. اندکی دورتر، در غرفه‌ای جداگانه کتاب‌های نفیس هنری انتشارات موزۀ هنرهای معاصر تهران را می‌شود دید؛ از رباعیات مصور خیام و دیوان حافظ با مینیاتورهای فرشچیان گرفته تا شاهکارهای نگارگری ایران که به گفتۀ مسئولان این غرفه، مهم‌ترین اثری است که برای نمایش به لندن آورده‌اند.

علی محمد حلمی، رایزن فرهنگی ایران در بریتانیا امیدوار است که در آینده مشکل روادید ناشران دیگر هم حل شود تا ایران بتواند در نمایشگاه کتاب لندن حضور گسترده‌تری داشته باشد. البته، از کتاب‌های انتشارات خصوصی ایران در دو غرفۀ متعلق به جمهوری اسلامی ایران خبری نیست تا بتوان این غرفه‌ها را نمایندۀ تمام‌عیار صنعت چاپ و انتشار در ایران دانست.

در برابر غرفۀ فراخ و پربار و آراستۀ چین هر دو غرفۀ کوچک ایران به‌کلی رنگ می‌بازد. و شاید این مشتی نمونۀ خروار سال آینده باشد که چین به عنوان مهمان افتخاری در نمایشگاه کتاب لندن حضور خواهد یافت. ولی امسال هم میدان وسیعی از کاخ "اِرلز کورت" لندن به چادرها و ستون‌های سرخ و غرفه‌های پاگودا گونۀ چین اختصاص دارد که متاع فراوان ذهنی، از کتاب‌های علمی و ادبی گرفته تا ادبیات کودک عرضه می‌کنند.

اما حضور روسیه را به هیچ روی نمی‌توان نادیده گرفت که به عنوان مهمان افتخاری امسال بزرگ‌ترین غرفه را در اختیار دارد و شعارهایش را از جای جای سقف بلند سالن آویخته و روی ستون‌های دور و نزدیک نصب کرده‌است: "روسیه: فصل نو، کتاب‌های نو، اندیشه‌های نو، ادیبان نو..."  پنجاه نویسندۀ روس که ۶۰ ناشر کشورشان را همراهی می‌کنند، به نوبت روی صحنۀ ویژۀ مهمانان می‌روند و سخنرانی می‌کنند و به پرسش‌ها پاسخ می‌گویند. یکی از توجه انگلیسی‌ها به ادبیات روس سپاسگزار است و دیگری ناخشنود از این که چرا ناشران انگلیسی تنها سه کتاب او را چاپ کرده‌اند، در حالی که ناشران فرانسوی ۱۶ کتابش را وارد بازار کرده‌اند. یک مقام شورای فرهنگی بریتانیا که می‌خواهد از استقبال خوانندگان انگلیسی از آثار نویسندگان روس تعریف کند، جز نام پوشکین و تولستوی و چخوف که همه از بزرگان سدۀ ۱۹ روسیه‌اند، دیگر نامی به ذهنش نمی‌آید. هیئت روسیه به رهبری "سرگی ناریشکین"، رئیس دفتر ریاست جمهوری وارد لندن شده. ناریشکین این رویداد را نشان دوستی فزایندۀ روسیه و بریتانیا عنوان کرد و از انگلیسی‌ها خواست که آثار نویسندگان روس امروزی را هر چه بیشتر بخوانند تا با عالم و آمال روس‌های امروزی آشنا شوند. "ناتالیا سولژنیتسینا"، همسر آلکساندر سولژنیتسین فقید، برایم می‌گوید که بر خلاف تصور من، داستان‌نویسی روسی، با اینکه بیشتر دنبال ماجراهای پلیسی و جنایی رفته‌است، پیش‌پاافتاده نشده، بلکه همچنان بر پایۀ سنت‌های قدیمی خود در حال پیشرفت و تکامل است.

حضور روس‌ها محدود به نمایشگاه کتاب لندن نخواهد بود. قرار است نویسنده‌های روس با برنامه‌های فرهنگی مختلف به گوشه و کنار بریتانیا سفر کنند.

ترکیه هم در این نمایشگاه خوش می‌درخشد. غرفه‌های پراکندۀ ناشران ترک همه جا با آرایش رنگین‌ و کتاب‌های نفیس‌شان به زبان‌های گوناگون جلب توجه می‌کنند. انتشارات "ایماک" کتاب‌هایی را به زبان‌های آسیای میانه و قفقاز با خود آورده و این تنها غرفه‌ای بود که نام "تاجیکستان" را در آن دیدم. اما در غرفۀ اصلی ترکیه یک قفسه پر از کتاب‌های مربوط به مولانا جلال‌الدین بلخی و سلوک عرفان و تصوف است.

چیز دیگری که در نمایشگاه امسال زود به چشم می‌خورد، افزایش دوچندان فضای دیجیتال آن است. چون تعداد کشورهایی که ادبیات دیجیتال‌شان را به نمایش گذاشته‌اند، دو برابر شده و از هفت کشور به ۱۴ کشور رسیده‌است. با پیشرفت فناوری‌های دیجیتال بعید نیست طی سال‌های آینده فضای آثار چاپی تنگ‌تر و فضای ادبیات دیجیتال فراخ‌تر شود. یکی از سمینارهایی که در فضای دیجیتال برگزار می‌شود، مربوط به همین موضوع غم‌انگیز است که آیا باید با ادبیات چاپی بدرود گفت؟ به هر حال فعلاً حدود ۲۰ هزار بازدیدکننده‌ای که همه‌ساله به نمایشگاه کتاب لندن سر می‌زنند، غالباً برای دیدن کتاب‌های ملموس می‌آیند تا مجازی. و بیشتر ناشران هم که در نمایشگاه با هم‌پیشه‌های خارجی‌شان به مذاکره می‌نشینند، خواستار خریداری حق انتشار کتاب‌های چاپی‌اند تا دیجیتال. پس جای نگرانی نیست.

ضمناً در حاشیۀ نمایشگاه امسال انتشارات "هائوز" Haus داستان "کلنل" محمود دولت‌آبادی را به زبان انگلیسی رونمایی کرد. همین بنگاه انتشاراتی قبلاً "کلنل" را به زبان آلمانی منتشر کرده بود.

ولی حیف که این رویداد جذاب فرهنگی فقط برای سه روز تا ۱۳آوریل جریان دارد، وگرنه می‌توانست سهم بیشتری در معرفی ملل به همدیگر داشته باشد.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب