با نخستین نت‌های آهنگ "ترک شیرازی" که در یک تالار شهر دوشنبه در اواخر دهۀ ۱۹۷۰ میلادی اجرا شد، فریاد اعتراض منتقدان موسیقی برآمد. آنها عادت کرده بودند که غزلیات حافظ شیرازی را در اجرای آوازخوانان موسیقی سنتی با الحان آرام و موزون بشنوند. اما "دلیر نظر" با ضربه‌های شورانگیز راک و متال تالار را تکان می‌داد:

اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل مارا
به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارارا

منتقدان موسیقی در تاجیکستان شوروی این گونۀ موسیقی را نشانه‌ای از تهاجم فرهنگی نظام متخاصم سرمایه‌داری می‌دانستند و به ویژه، سرودن یک غزل کلاسیک به این شیوه را نمی‌پسندیدند. اما دیری نگذشت که این آهنگ شاد و پرهیاهو به دل مردم راه یافت و با گذشت بیش از سی سال همچنان در صدر محبوبترین آهنگ‌های دلیر نظر قرار دارد. "ترک شیرازی" نه تنها راه‌گشای دلیر نظر به قلب توده‌ها بود، بلکه او را به انجام ابتکارهای دیگر هم تشویق کرد و رفته‌رفته مکتب ویژه‌ای را در موسیقی مدرن تاجیک شکل داد. مبارک‌شاه میرزاشاه با آهنگ معروف "ای یارم، بیا" (که توسط گروه کیوسک و محسن نامجو هم بازخوانی شده) و گروه هنری "شمس" از شاگردان سرشناس همین مکتب‌اند.

البته، دلیر نظر برای رسیدن به این مسند رفیع راه درازی را پیموده ‌است. وی که متولد سال ۱۹۵۹ میلادی است، از اوان نوجوانی به موسیقی مدرن علاقۀ وافر داشت و آهنگ‌های گروه انگلیسی بیتل‌ها را که با هزار درد سر گیر می‌آورد، گوش می‌داد و از بر می‌کرد. دوستانی هم داشت که در این دنیای نو موسیقایی با او همدل بودند. دلیر همراه با همین دوستانش در شهر دوشنبه گروهی را با نام "جیری" Jiray پایه‌ریزی کرد و با همین دوستانش بود که آهنگ راک "ترک شیرازی" را روی صحنه برد. نخستین آلبوم دلیر نظر که به شکل لوح فشرده (سی دی) در سال ۱۹۹۷ وارد بازار شد و در واقع، از نخستین لوح‌های فشردۀ آوازخوانان آسیای میانه محسوب می‌شود، با نام همین گروه هنری "جیری" منتشر شد.

دلیر با کامگاری تحصیلش در دانشگاه تربیت معلم را به پایان برد. با این که او هرگز مایل نبود به تدریس بپردازد، خود به خود به آموزگار موسیقی مدرن برای نسل جوان تاجیکستان تبدیل شد.

در زمانی که دلیر نظر وارد عرصۀ هنر حرفه‌ای شد، موسیقی مدرن تاجیکستان تحت سلطۀ تمام و کمال ساکسیفون و سازهای کوبه‌ای غربی قرار داشت. دلیر که از همان آغاز پیدا بود حرف تازه‌ای برای گفتن دارد، دف و رباب و نی تاجیکی را با نوای سازهای غربی درآمیخت و، به اصطلاح، طرحی‌نو درانداخت که به دل‌ها نشست. روش غیرمتعارف دلیر در موسیقی بارها او را آماج انتقادها قرار داده بود. چون وی یک آوازخوان معمولی نبود، بلکه فرزند وزیر فرهنگ وقت و داماد دبیر اول حزب کمونیست تاجیکستان بود و انتظار می‌رفت که او خط مشی رسمی در زمینۀ موسیقی سر سازگاری داشته باشد. سرانجام، ازدواج نخست او به ناکامی انجامید، اما دلیر راه و روش خودویژه‌اش را رها نکرد.

دلیر نظر جوایز اول بسیاری از جشنواره‌های موسیقی در پهنۀ شوروی را به خود اختصاص داد و آهنگ‌های پارسی را سر زبان روس‌ها و اکراینی‌ها و ازبک‌ها و قزاق‌ها و قرقیزها و دیگر اقوام اتحاد شوروی نشاند. همین حالا هم عجب نیست اگر در جریان سفر به شهرهای ازبکستان و ترکمنستان و قزاقستان و قرقیزستان آهنگ‌های دلیر نظر را در کوچه و خیابان‌ها و رستوران‌ها بشنوید. او در همۀ این کشورها شناخته ‌شده است و "آوازخوان خودی" محسوب می‌شود. آوازخوان‌های آن کشورها با افتخار آهنگ‌های دلیر را بازخوانی می‌کنند. دلیر نظر به کشورهای دوردستی چون فرانسه و اسپانیا و آلمان و هنگ کنگ هم سفرهای هنری انجام داده ‌است.

دلیر نظر آواز منحصر به فردی دارد، اما هنر عمدۀ وی آهنگسازی است که در بالا ذکر ویژگی‌های آن به اختصار رفت. طی سال‌های اخیر دلیر نظر بیشتر مشغول آفریدن موسیقی فیلم است. موسیقی فیلم‌های معروف "پدر مهتابی" بختیار خدانظرف و جنگ تریاک" کارگردان افغانستانی صدیق برمک، از آفریده‌های اوست. و هم‌اکنون وی در حال ساختن موسیقی برای سریال "عمر خیام" است که فیلمسازان روس در ایران تولید می‌کنند. 

یکی دیگر از هنرهای دلیر نظر که در مقایسه با آوازخوانی و آهنگسازی او کم‌رنگتر است، بازیگری است. وی در دهۀ ۱۹۸۰در فیلم تاجیکی "محبوب" نقش اصلی را آفرید و سال‌ها پس از آن، نقش اصلی در فیلم "سکس و فلسفه" محسن مخملباف را اجرا کرد.

در گزارش مصور این صفحه دلیر نظر که ندرتاً به خبرنگاران مصاحبه می‌دهد، از زندگی و کارنامه‌اش می‌گوید.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنيد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب