سال‌هاست که دو روستای "قلعه نو" و "خرقان" به هم چسبیده و یکی شده است. بعد از آنکه زلزله‌ای خانه‌های روستای خرقان را ویران کرد، مردم به جنوب روستا نقل مکان کردند و روستای قلعه نو به وجود آمد. هنوز هم می‌توان از لابلای دیوارهای خشتی خانه‌های روستا تکه سفال‌هایی پیدا کرد که عمری دیرین دارند. بنا به گفته مورخان قدمت روستای خرقان به زمان ساسانیان بازمی‌گردد.

از منطقه‌ای که شاهرود و سمنان را در بر می‌گیرد و در گذشته قومس نام داشته٬ عارفان و صوفیان بزرگی برخاسته‌اند٬ از جمله شیخ علاء الدوله سمنانی، بایزید بسطامی و شیخ ابوالحسن خرقانی. آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی در شمال روستای خرقان و روی تپه‌ای است. این پیشگام عرفان در سال ۳۵۱ یا ۳۵۲ قمری به دنیا آمد و در دهم محرم سال ۴۲۵ قمری در سن ۷۳ سالگی در همین روستا چشم از جهان فروبست و به خاک سپرده شد و جز یک بار هرگز روستای خود را ترک نکرد و آن یک بار برای دیدن "ابوالعباس قصاب آملی"، عارف و صوفی قرن چهارم، بود. ^(۱)

 

عطار در تذکره الاولیا داستان‌های بسیاری در باره خرقانی دارد که  آمیزه‌ای است از افسانه و واقعیت  که هم شیرین است و هم خواندنی. 

 

بنای آرامگاه شیخ خرقان آجری و در سال ۱۳۵۲ خورشیدی، همچون سایر آرامگاه‌های مشاهیر، توسط انجمن آثار ملی ساخته شد. می‌گویند در کنار این آرامگاه مسجدی از دوره ایلخانی بوده که گنبدی مخروطی با کاشی‌های زیبا داشته و گویا در زلزله از بین رفته و تنها محراب گچبری‌اش باقی مانده است. محرابی که بر خلاف سایر مسجدهای این منطقه رو به غرب است. گفته شده قبر شیخ خرقان نیز  رو به بیت‌المقدس ساخته شده است. 

 

از آنجا که شیخ ابوالحسن خرقانی همانند بسیاری از عارفان اولیه از اهل تسنن بود٬ بیشتر زائران آرامگاه او نیز از اهل تسنن‌اند. همچنین به دلیل نزدیکی خرقان به استان گلستان، ترکمن‌ها نیز بسیار به زیارت شیخ می‌آیند. در بعضی از مواقع سال تعداد زائران ترکمن به حدی است که در محوطه آرامگاه چادر می‌زنند و شب را در کنار آرامگاه می‌گذرانند. آنها در این عبادتگاه نماز و قران می‌خوانند و ذکر می‌گویند.^(۲)

 

بنابر تحقیقات افسانه هجرتی در کتاب "شیخ ابوالحسن خرقانی"، شیخ ابوالحسن برای امرار معاش علاوه بر کشاورزی و دامپروری، "خربنده" نیز بود. به این معنا که چهارپا کرایه می‌داد تا بار و مسافر با آنها حمل شود. چنانچه از قول خودش نقل کرده‌اند که او از خربندگی به خداشناسی رسیده است. او در جوانی ازدواج کرد اما گویا همسرش زنی کج‌خلق و تندخو بود که مدام او را به ریش‌خند می‌گرفت.

 

شیخ ابوالحسن خرقانی گویا با بزرگانی همچون ابوسعید ابوالخیر، خواجه عبداله انصاری، ابوعلی سینا، ناصر خسرو قبادیانی و سلطان محمود غزنوی و ابوالقاسم قشیری هم‌عصر بوده است. در قرابت و نزدیکی شیخ با دیگر عارفان داستان‌های زیادی نقل شده است که ترکیبی است از افسانه و واقعیت. برای مثال ارادات شیخ ابوالحسن به بایزید بسطامی، که حدود ۱۰۰پس از او به دنیا آمد، به گونه‌ای بوده که شیخ ابوالحسن ۱۲سال و به قولی دیگر ۱۸سال هرشب، بعد از نماز شب حدود سه فرسنگ راه می‌رفت تا از خرقان به بسطام و به زیارت آرامگاه بایزید برود و قبل از نماز صبح به خانقاه خود باز می‌گشت.  

 

از دیگر داستان‌های مربوط به پیر خرقان، داستان ملاقات او با بوعلی سینا، حکیم و دانشمند ایرانی است. بوعلی سینا زمانی که آوازه شیخ ابوالحسن را شنید عزم خرقان کرد اما وقتی به خانه او رسید شیخ برای جمع کردن هیزم به صحرا رفته بود. از همسر او پرسید که شیخ کجاست و همسر تندخو در پاسخ حکیم تندی کرد و به شیخ ابوالحسن دشنام داد و گفت که با آن زندیق دروغگو چه کار داری؟ ابوعلی سینا به دنبال شیخ عزم صحرا کرد و در میانه راه شیخ را دید که به سوی او می‌آمد. حکایت شده  که دو شیری که او را همراهی می‌کردند خرواری از هیزم بر پشت داشتند. ابوعلی سینا که از وجود شیران تعجب کرده بود از شیخ می‌پرسد: شیخا این چه حالی است؟ و شیخ در پاسخ می‌گوید: آری تا ما بار چنان گرگی را نکشیم (اشاره به همسرش) شیری بار ما نکشد."  امروز هم اگر به زیارت آرامگاه او بروید مجسمه‌ای از او می‌بینید که در کنارش دو شیر نر تنومند نشسته‌اند.

 

نمایش تصویری این صفحه، شما را به تماشای آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی و دیدار زائرانی می‌برد که به زیارت شیخ می‌آیند.

 

 

پی‌نوشت: 

۱. اطلاعات مربوط به زندگی شیخ ابوالحسن خرقانی با استفاده از کتاب "شیخ ابوالحسن خرقانی" نوشته افسانه هجرتی از مجموعه کتاب‌های مشاهیر عرفان و تذکره الاولیای عطار نیشابوری نوشته شده است. 

۲. در شهر قارص ترکیه، تربت و مسجدی به نام شیخ ابوالحسن وجود دارد که در حال حاضر زیارتگاه خاص و عام است. همچنین در این شهر انجمنی نیز به نام این عارف ایرانی وجود دارد.