- رخصت مرشد. رخصت پهلوون.

- فرصت. فرصت.

میان گود هر که بخواهد ورزش کند، اول کسب اجازه می کند از مرشد و بزرگان حاضر. مرشد ضربش را می زند و او شروع می کند.

همه لنگ قرمز به کمر بسته یا شلوار باستانی پوشیده دورتادور گود زورخانه دست به سینه ایستاده اند. مرشد اشعاری مى خواند، از شاهنامه یا سعدی و یا مدح حضرت علی.

زورخانه علی "تک تک" در خیابان ری را بعد از پرس و جوی زیاد پیدا کردم. با این که سال ها است صدای ضرب مرشد در آن بلند است؛ اما خیلی کم می شناسندش. به خصوص جوان ها. بعد از چند کوچه و پس کوچه، در کوچه باریکی پیدایش می کنم.

سردر اش به نام موسس اش طلاچی است؛ اما همه آنجا را به نام "علی تک تک" می شناسند که بیش از ٦٠ سال پیش آن را اجاره کرده و حالا پسرش زورخانه دار شده است.  'على تک تک' یا 'علی کیان تاش' خودش اهل گود و زورخانه بوده و به واسطه شانه های پهنش و این که هنگام چرخیدن به چپ و راست خم می شده، به او لقب "تک تک" داده بودند.

زورخانه، قدیمی ترین شکل ورزشگاه در ایران است و آداب و رسوم خاصی دارد. این آداب از ساخت بنای آن با سقف طاقی شکل اش، شروع می شود. دری کوتاه، که برای ورود باید کمی سر را خم کرد. به نشانه تواضع و حرمت زورخانه و پیشکسوت ها.

راهرویی باریک در را به سردم می رساند که جایگاه مرشد است و بالاتر از سطح زمین. مرشد، حکم هدایت گر ورزشکاران را دارد و بعد از کهنه سوار، بالاترین مقام را دارد. ضرب و زنگ، وسایل کار او است.

ورزشکاران با وضو به ترتیب پیشکسوت بودنشان با لنگ های بسته به کمر و یا شلوار باستانی وارد گودی می شوند که پایین تر از سطح زمین است.

روبه روی مرشد و در میان ورزشکاران، میاندار می ایستد. او کسى است که از تمامی حرکات ورزشی آگاه است و ورزشکاران هنگام ورزش به او نگاه می کنند.

میل، تخته شنا، کباده و سنگ وسایل ورزشی زورخانه اند که در گوشه ای از گود گذاشته شده اند. ورزش با "یا علی" و ضرب آرام مرشد، و نرمش آغاز می شود.

"مصطفی کیان تاش"، زورخانه دار فعلی زورخانه علی تک تک است. ورزشکار و پیشکسوت و پهلوان زیاد به عمرش دیده، بر خلاف دیگر زورخانه ها، اینجا از زنگ خبری نیست. آن را در گنجه ای پنهان کرده است. مى گوید زنگ مخصوص ورود پهلوان است که در بعضی زورخانه ها، برای غیر پهلوان هم به صدا در می آید. از نگاه او پهلوانی نیاز به سال ها تلاش و ممارست دارد و وقتی می پرسم امروزهم کسی به پهلوانی می رسد، سوال را بی جواب می گذارد.

اصلی ترین وسایل ورزشی زورخانه این ها هستند:

تخته شنا- چوبی ۷۰ در ۷ سانتی متر که دو سر آن بر روی دو ذوزنقه به بلندی چهار سانتی متر قرار گرفته. میل - وسیله ای چوبی به شکل کله قند که دسته ای ۱۵ سانتی متری دارد و وزن آن از ۵ تا ۴۰ کیلو متغیر است.

سنگ - دو پاره و راست گوشه که پایین آن هلال است و میان آن سوراخی دارد و دسته ای برای گرفتن در دست. سنگ را به صورت خوابیده می گیرند. وزن هر دو از ۲۰ تا ۱۲۰ کیلو گرم است.

کباده- که شبیه کمان است و آهنی به درازای ۱۲۰ تا ۱۳۰ سانتی متر و وزن ۱۰ تا ۴۰ کیلو. چله کباده زنجیری است ۱۶ حلقه ای که در هر حلقه شش پولک آهنی است و میان آن جای دست دارد. کباده را ورزشکاران بالای سر برده و به چپ و راست حرکت می دهند.

آقاى کیان تاش یک یک وسایل ورزشی را میراث به جا مانده از نسل های پیش می داند که هر کدام شباهت به یکی از ادوات جنگی دارند. میل نشان گرز، سنگ نشان سپر و کباده نیز شباهت از کمان دارد.  

او می گوید که هر کدام از حرکات ورزش باستانى آدابی دارد. مثلا وقتی ورزشکاری در حال سنگ گرفتن است، مرشد یا یکی از ورزشکاران شمارش می کنند. این شمارش تا ۱١۴ (تعداد سوره های قرآن) و یا ۱۱۷ (تعداد کمر بستگان مولا علی) ادامه پیدا می کند و بالا تر نمی رود. پیش از شروع سنگ گرفتن، مرشد می خواند:

هر کار که می کنی بگو بسم الله

تا جمله گناهان تو بخشد الله

دستت که رسد به حلقه سنگ بگو

لا حول ولا قوه الا بالله"

آقا مصطفی می گوید که در قدیم بعد از پایان ورزش، کشتی گیران به میان گود می رفتند و کشتی می گرفتند. دو کشتی گیر با بوسیدن کف گود کشتی را آغاز می کردند. کشتی گیران شلوارهای باستانی به پا داشتند که در یزد دوخته می شد و امروز دیگر اثری از آن ها نیست.

معمولا ورزش در زورخانه تا پاسی از شب گذشته ادامه دارد و با دعای میاندار به پایان می رسد. هنگام دعا همه کنار گود لنگ بر دوش می ایستند و آمین می گویند. ورزش با صلوات به آخر می رسد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب