Jadid Online
جدید آنلاین
درباره ما تماس با ما Contact us About us
باشتین و سربداران
حمیدرضا حسینی

شاگرد دبستان بودم – و به گمانم سال ۶۳ بود – که سریال سربداران از تلویزیون پخش شد. آن سال‌ها، تلویزیون ایران فقط دو کانال داشت و بهترین برنامه‌اش سریالی بود که دوشنبه شب‌ها از کانال یک پخش می‌شد؛ روی همین حساب، سریال‌ها مخاطبان زیادی پیدا می‌کردند و در خاطره مردم ماندگار می‌شدند.

ماندگاری سربداران اما، دلایل دیگری هم داشت؛ سریالی بود خوش ساخت، با صحنه‌های مهیج، با بازی درخشان علی نصیریان، با موسیقی به یادماندنی فرهاد فخرالدینی و از همه مهم‌تر با فیلمنامه‌ای که حال و هوای جامعه‌ انقلابیِ در حال جنگ ایران را تداعی می‌کرد.

سریال سربداران، ملهم از داستان سربداران خراسان بود که با شعار "سر به دار می‌دهیم اما تن به ذلت نمی‌دهیم" علیه ایلخانان مغول شوریدند و خراسان را از بندشان رهانیدند. همه عناصر سریال با ایدئولوژی انقلاب اسلامی جور درمی‌آمد: مغولان متجاوز که ظلم‌شان حدّ و مرز نمی‌شناخت؛ عوامل ایرانی فرصت طلب که یاور مغولان و توجیه‌گر اعمالشان بودند؛ توده‌های محروم و مظلوم که طاقتشان تاق شده بود؛ جماعتی از نخبگان و اشراف که فکر احیای حکومت ایرانی را در سر می‌پروراندند و نهایتا شیخی روحانی که بی‌اعتنا به دوگانه سازی مغول-ایرانی، مردم را ذیل لوای اسلام گرد آوَرد و با بشارت ظهور مهدی موعود علیه مغولان بسیج کرد. حتی تضاد شهر و روستا هم از نگاه فیلمساز به دور نمانده بود؛ اهالی باشتین: محروم، انقلابی، اسلامی و نیشابوریان: مرفه، محافظه کار، ملی‌گرا!

داستانی با این سبک و سیاق - آن گونه که محمد علی نجفی، کارگردان سریال سربداران گفته است - آزمونی بود برای سینمای ایران که حضور خود در عصر انقلاب را توجیه کند؛ آزمونی که به زعم او موفقیت آمیز بود؛ زیرا "با آن طراحی و ساخت دکور، مردم به این باور رسیدند که سینما فراتر از آن چیزی است که قبل از انقلاب در نظر داشتند. ما از یک انقلاب صحبت کردیم که مثل انقلاب اسلامی، انقلابی مذهبی بود."

تاریخ اما، روایتی متفاوت از فیلمنامه سربداران داشت.* تاریخ می‌گفت: وقتی ابوسعید، آخرین ایلخان بزرگ مغول درگذشت، چون فرزندی نداشت، بحران جانشینی پدید آمد و حکومت تجزیه شد. اهالی خراسان که از ظلم مغولان و فشار مالیات‌ها به ستوه آمده بودند، فرصت را مغتنم شمردند و به جنبش درآمدند. بهانه شورش، تعدّی چند ایلچی مغول به اهالی روستای باشتین از توابع سبزوار بود که آتش بر خرمن خشم خراسانیان زد.

دو گروه در جنبش سربداران پیشقدم بودند؛ یکی اهل فتوت به سرکردگی دو برادر به نام امیر عبدالرزاق و امیر وجیه‌الدین مسعود باشتینی و دیگری اهل تصوف به رهبری شیخ خلیفه مازندرانی و پس از او شاگردش، شیخ حسن جوری.

هر دو گروه شیعه مذهب بودند که شیعه در خراسان هواخواه بسیار داشت؛ اما گروه نخست بیش‌تر در فکر تجدید حیات ملی و فرهنگی ایران بود و گروه دوم از برادری و برابری و شهادت سخن می‌راند و حتی گفته‌اند که رهبرش شیخ حسن جوری دعوی مهدویت داشت. اتحاد این دو، ریشه مغولان از خراسان را برکَند و یک صد و اندی سال پس از استیلای ایشان، یک حکومت شیعی و ایرانی را بنیان نهاد. این حکومت حدود نیم قرن دوام آورد و با یورش تیمور گورکانی به ایران از میان رفت.

ناگفته نماند که داستان سربداران، پیش از ساخت سریالی بدین نام، در آثار دکتر علی شریعتی حضوری پررنگ یافته بود و او که خود اهل شهرستان سبزوار – مرکز حکومت سربداران – بود، گاه از نام مستعار "علی سربداری" استفاده می‌کرد. نخستین بار، نمایشنامه سربداران در حسینیه ارشاد و در برابر او روی صحنه رفت؛ آن جا هم به کارگردانی محمدعلی نجفی و با بازی کسانی چون رضا کیانیان و میرحسین موسوی.

طرفه آن که مقامات امنیتی حکومت پهلوی خیلی زود به پیام سیاسی تئاتر پی بردند و اجرای آن را پس از دو شب متوقف کردند.

به هر روی، سریال سربداران توانست جنبش سربداران را که شاید تا آن روز جز میان تاریخ خوانده‌ها و پامنبری‌های علی شریعتی شناخته نبود، به عموم مردم بشناساند و چند نام واقعی و خیالی را برای همیشه در ذهن نسل ما جا بیندازد: قاضی شارح، طغاتیمور، محمد هندو، کلو اسفندیار، خواجه قشیری، شیخ حسن جوری و... باشتین!

و من این باشتین را هرگز ندیده بودم تا نوروز امسال که در بازگشت از سفر به جنوب خراسان، نامش در اطلس راهها نظرم را جلب کرد. راه به سویش کج کردم و روزی را به دیدارش گذراندم. گزارش مصور این صفحه برشی است از این سفر کوتاه. 

 
*در آغاز سریال سربداران تصریح ‌شده بود که داستان سریال در انطباق کامل با واقعیت تاریخ نیست.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب
- سانی، 2017/07/02
این سریال دی ماه 62 از شبکه یک پخش شد ساختش از شهریور 60 تا ابان 62 طول کشیده بود البته من که ندیدمش و الان از ای فیلم میبینم چون من متولد76 هستم ولی سریال غنی و حالبیه به عواملش خسته نباشید میگم که این فیلم تاریخی رو ساختن.
- یک ایرانی، 2017/06/25
متاسفانه میتوانستیم با آن بازیگران که دیگر تکرار نمیشوند صدها سریال مانند سربداران بسازیم که نتوانستیم.
- یک کاربر، 2017/05/20
عالی بود
- میلاد باشتنی، 2013/11/02
ای کاش قلعه تاریخی باشتین بازسازی بشه.
- ناشناس، 2013/02/19
عالی بود.
- یک کاربر، 2013/02/19
عکس نداشت همش خاطره بود بیشتر در مورد قلعه سربداران توضیح دهید کوتاه هم بود کلاّ خوب نبود حال نکردم.
__________
جدیدآنلاین: کاربر گرامی فایل تصویری این صفحه شامل عکس های زیادی است که می توانید تماشا کنید.
- علی، 2012/09/06
از زحمات شما سپاسگزارم.
- یک کاربر، 2012/07/02
با سلام و عرض احترام خدمت دست اندرکاران محترم وبسایت جدید آنلاین. از مطلب خوبی که در خصوص یکی از افتخارات مهم و ارزشمند تاریخی دارالمومنین سبزوار و شهرها و روستاهای اطراف منتشر کردید سپاسگزاریم. از نویسنده گرامی جناب آقای حمید رضا حسینی هم سپاسگزاری می کنیم. لازم به ذکر است این مطلب در روز دو شنبه 12 تیر91 که مصادف با ششصد و نود و هشتمین سالروز قیام سربداران بود در مجله اینترنتی اسرارنامه سبزوار با ذکر منبع و نام نویسنده منتشر شد. برای مطالعه این مطلب می توانید به آدرس زیر مراجعه کنید: www (dot) asrarnameh (dot)com/news.php?id=538 پیروز باشید.
- نکیسا، 2012/06/29
سلام. خیلی ممنون بابت این گزارش عالی.
- یک کاربر، 2012/06/24
من باشتینی هستم از شما به خاطر این اثر فوق العاده زیبایتان کمال تشکر را دارم.
- میلاد، 2012/06/16
من خودم یک سبزواری هستم. اصلا فراموش کردم که چطوری توی سرچ هام به اینجا رسیدم ولی با اینکه اسم این قیام رو از بچگی خیلی زیاد شنیدم و البته چون سنم به سریال سربداران نمی رسه اطلاعات زیادی نداشتم. با ویدئوتون کاملا تحت تاثیر قرار گرفتم، کلام و گفتار زیبا و عکس های هماهنگ با صدا. باید بگم که مشتری پروپا قرص این وب شدم. درود بر شما.
- lحمد قوام، 2012/06/08
زنده باد به شما آقای حسینی.
- یک کاربر، 2012/06/07
سپاس از این گزارش.
- سنتوری، 2012/06/05
گزارش بسیار جالبی بود من را برد در حال و هوای سال ۱۳۶۳. دانش اموز سال اخر دبیرستان بودم و با چه جدیتی می نشستم پای این سریال تاریخی، تو مدرسه هم همش می گفتیم خان باشتین که اسم مستعار مدیرمون بود، یا خیلی عنوان های دیگه که حافظه ام یاری نمی کنه. راستی فکر کنم اقای امین تارخ هم بازی می کردن که همون شیخ حسن جوری بودن و همسر شیخ حسن که خانم سوسن تسلیمی این نقش را به عهده داشتن، یک خانم با قدرت شهامت و با ایمان. واقعا متشکرم توی این غربت چندلحظه ای به یاد اون دوره افتادم و خیلی برام شادی بخش بود. ممنون
- ، 2012/06/02
دست مریزاد. لذت بردم. نکات جالبی در تحلیل محتوا و تاریخچه سریال سربداران گفته اید. به خصوص درباره نقش دکتر شریعتی و بازی میرحسین موسوی در تأتر سربداران.
- حمید رضا حسینی، 2012/06/01
دوست عزیز عکاس نظر شما کاملا درست است و چه خوب که مخاطبان جدیدآنلاین با این سطح از دقت و سلیقه هنری، گزارش ها را دنبال می‌کنند. همان طور که در پایان متن نوشته ام، گذرم از روی کنجکاوی به باشتین افتاد. نیمروز بود و نور مناسبی وجود نداشت و من نیز دو سه ساعت بیشتر وقت نداشتم. بنابراین تدارک عکسهای خوب که لااقل یک روز کامل وقت می‌خواست، ممکن نشد. اما ترجیح دادم میان نادیده گرفتن ساخت گزارش چند رسانه‌ای؛ و تقسیم دانسته‌های این سفر با کاربران جدیدآنلاین، دومی را انتخاب کنم. از این که عکس‌ها کیفیت مورد انتظار را ندارند، پوزش می‌خواهم.
- یک کاربر، 2012/06/01
بنظرم کاربری که در مورد عکس های آقای حسینی نظر داده اند مطالب قبلی ایشان را ندیده اند و کاربری جدید هستند. برای نمونه لطفا گزارش پیام تخت جمشید را از ایشان ببینید.
- یک کاربر، 2012/06/01
درور بر شما بسیار زیبا بود و خاطره برانگیز و مثل بیشتر گزارش هایتان از ایران عزیز در حال ویرانی ناراحت کننده وتاسف آور.
- یک عکاس، 2012/05/31
با سلام گزارش زیبایی بود، گویش گوینده و حال و هوای منطقه به سال های دور می بردمان و روایت های آقای حسینی دل نشین و زیبا هستند. تنها کاش در گرفتن عکس ها هم دقت بیشتری می کردند، به نکات مهم در کادربندی و تاثیر رعایت این نکات در افزایش جذابیت تصاویر برای بیننده، کاش به نور آفتاب و حضور آبی آسمان در تصاویر هم دقت می شد. خوب است که در هر سفر رهاوردی اینچنین ارزشمند با خود برای دیگران بیاوریم، اما گاهی خوب است در کنار توجه به محتوا، به زیبایی شناسی بصری هم توجه کنیم، شاید لازم باشد بیش از چند ساعت در منطقه توقف داشته باشیم، با صبر بیشتری عکس بگیریم. شاید لازم باشد برای گرفتن عکس از هر بنا زوایا مختلف را بسنجیم نه اولین زاویه ای را که به آن بر می خوریم. گاهی با تغییر مکان تنها یک چند سانتی متر، عوامل اضافه از عکس حذف می شوند و جلوه تصویر به راستی متفاوت خواهد شد. همچنین یکی از مهمترین نکته ها در عکاسی دیجیتال ادیت تصاویر می باشد. ویرایشی که رنگ و لعاب واقعی عکس را نمایش دهد. عکس های دیجیتال معمولا کمی بی حال و بی رنگ هستند که البته به نوع دوربین و میزان نور و رنگ نور و ... بستگی دارد. کاش در اینگونه گزارش ها، همانقدر که برای تهیه متن و مصاحبه ها و روایت تصویر گزارش وقت گذاشته می شود که نتیجه ای اینچنین زیبا و دل نشین دارند، برای عکاسی هم زمان بیشتری بگذارید. ممنون. در مجموع متاسفانه تعجیل و عدم توجه کافی در زمان عکاسی، در بیشتر تصاویر دیده می شوند.
- یک کاربر، 2012/05/31
بسیار زیبا بود. به ویژه گزارش تصویری با گویش سبزواری و روایت علی باشتینی از باشتین دیروز و امروز.
- یک کاربر، 2012/05/30
چه زیبا و راستین. بر سازنده اش درود که من و دوستانم را با زاویه ای از تاریخ آشنا کرد که نمی دانستم.
Home | About us | Contact us
Copyright © 2024 JadidOnline.com. All Rights Reserved.
نقل مطالب با ذكر منبع آزاد است. تمام حقوق سايت براى جديدآنلاين محفوظ است.