از اردستان که یک مسجدِ با شکوهِ بنا شده بر یک آتشکده کهن در آنجا مسافران را به خود می‌خواند، تا زواره ده کیلومتری بیشتر نیست. برخلاف دیگر شهرها که تابلو در آن‌ها کم است، از همان ابتدای ورود به زواره، مسافر می‌تواند سمت و سوی بافت تاریخی شهر را از روی تابلوهای بزرگی که در جاده ورودی نصب شده‌اند، تشخیص دهد. با وجود این، بافت تاریخی شهر در پس و پشت شهر پنهان است. در خیابان‌هایش که می‌رانید همان شکل و شمایل شهرهای دیگر را می‌بینید که در آن خانه‌ها و مغازه‌ها و سوپرها و فروشگاههای کوچک و بزرگ به صورت نامنظم و بد‌‌‌‌ترکیب در پیاده روها صف کشیده‌اند و نام و نشان از تشخص ویژه‌ای ندارند. اما وقتی اتومبیل خود را پارک می‌کنید و از ظاهر شهر به باطن آن پناه می‌برید، ظرافتی در پشت و پسلۀ شهر پنهان است که نشان از جان آگاه مردمی دیگر، با ذوق و سلیقه‌ای دیگر، و فکر و ذکری دیگر دارد.

از کوچه‌ها و بازار سرپوشیدۀ دالان واری که از سوی میراث فرهنگی مرمت شده اند، عبور می‌کنیم و به مسجد جامع می‌رسیم که گویا از دورۀ سلجوقیان به یادگار مانده است. می‌گویند نخستین مسجد چهار ایوانی ایران است که لابد به لحاظ تاریخ معماری اهمیت خود را دارد، اما در چشم من این مهم نیست. مهم این است که سازنده و معمار این بنای کوچک و نُقلی، طرحی را از گوشه جگر خود کنده و با خشت و گل در گوشۀ کویر ایران ساخته است. یک محراب عشوه ساز باریک اندام که در چشم بیننده از راز و نیاز عاشقانه‌ای خبر می‌دهد که بین بندۀ مشتاق با خالق معبودش برقرار بوده است. راز و نیازی محرمانه و خالصانه که مانند مسجد زواره در زاویه‌ای پنهان صورت می‌گیرد، نه آشکارا متظاهرانه. مسجدی که ناخودآگاه در ذهن من با مسجد تازه ساز عظیمی که به تازگی بر ِ خیابان اصلی ساخته‌اند و نظیر آن را در این سالها در هر کوی و برزن، بخصوص در تهران، بسیار می‌توان دید و می‌توان دید که مخصوصا در جایی ساخته اند که چشم هر رهگذری حتما به آن بیفتد، مبادا ندیده گذر کند، مقایسه می‌شود؛ مسجدی که مقایسۀ ظرافت‌های آن از گنبد گرفته تا محراب و در و پنجره و دیوار و گچ‌بری و ستون‌ها و هر چیز دیگرش با مساجد امروزی، از تنزل وحشتناکی خبر می‌دهد که در این دوره‌ها در رابطۀ زمین و آسمان پدید آمده است. و البته از تنزل بیشتری در سطح دید و سلیقۀ مردمانی که نه تنها نتوانسته‌اند رابطۀ عاشقانۀ خود با خالق را ارتقا بخشند، بلکه صد درجه از آنچه داشته‌اند فروتر افتاده‌اند. این است که آن مسجد عالی صد سال است که تنها مانده است. و تا رابطۀ زمین و آسمان همین جلوه گری‌های خودنمایانه و متظاهرانه است، با هر مقدار مرمت و رسیدگی همچنان تنها خواهد ماند. و طاق ضربی‌ها و گچ بری‌ها و ظرافت کاری‌هایش فقط خواهد توانست چشم‌هایی را خیره کند که با جان مشتاق به سوی آن می‌شتابند.

آن سوتر حسینیه است و بازار قدیم است و یخچال است و مناره است و خانه‌ها و کوچه‌هایی که اینجا و آنجا، لکه لکه از اصل افتاده‌اند اما وقار و عظمت‌شان برجاست، و دیوارهای بلندشان آدمی را از سوزش آفتاب گدازندۀ کویری در امان می‌دارد. در این کوچه‌ها، دیدن هر خانه و ویرانه حسرت به جا می‌گذارد؛ حیف آن همه زیبایی فروپاشیده و در حال فروپاشی. در این میان تنها کوشش موجب امیدواری، تلاش بی دریغ میراث فرهنگی است که در هر گوشه و زاویه‌ای مشغول مرمت مسجد و بازار و خانه و کوچه و مناره و یخچال و هر چیز دیگر است و به هر صورتی می‌خواهد بقایا و بازماندۀ در حال فروریختن یادگارهای گذشته را نگه دارد. گذشته‌ای که خودش و خاطره اش بازگشتی ندارد و اگر اهمیتی در آن بتوان یافت همین بناهایی است که هنوز سر پا مانده اند و از بزرگی و وسعت نظر گذشتگان حکایت می‌کنند.

چیزی که در این سفر شگفتی مرا برانگیخت نداشتن هیچ تصوری از یک شهر کهن بود. پیش از دیدن زواره هیچ تصوری از آن نداشتم که از اهمیت و برجستگی نشانی داشته باشد. اگر تصور درستی از آن می‌داشتم، چنان برنامه ریزی می‌کردم که لااقل دو روز در آن توقف کنم و بیشتر بگردم و بیشتر ببینم. اما حیرت من تنها از این نبود، از داوود زواره‌ای هم بود که عکاس معروفی است که اگرچه ساکن تهران است اما اهل زواره است. پیش خود می‌گفتم چرا او کتاب عکسی از  زواره فراهم نیاورده که ما به عظمت معماری و زیبایی بافت تاریخی آن پی ببریم؟ این حداقل ادای دینی است که یک عکاس می‌تواند نسبت به زادگاه یا شهر آبا و اجدادی خود بجا آورد.

زواره شهر بی‌نام و نشانی است. در واقع شهر هم نیست، در تقسیمات جغرافیایی بخش است. بخشی از اردستان که نام و آوازه‌ای ندارد. شاید مهمترین آوازه‌اش همین نامش باشد که می‌گویند از برادر رستم دستان به ارث برده است. اما وقتی زواره را می‌بینیم تازه به بی‌خبری خود واقف می‌شویم و در می‌یابیم که در خرابه‌های ایران گنج‌های بزرگی نهفته است که هنوز باید به کشف و تماشای آن‌ها پرداخت.

من تنها یکی دو ساعت در کوچه‌های زواره گشتم و خانه‌هایی را دیدم که هنوز سر پا بودند و خانه‌هایی را که گذشت روزگار در کار ویرانی شان می‌کوشید و خانه‌هایی را که به دست صاحبانشان مرمت شده اما در واقع آسیب دیده بودند. آن مرمت‌ها و بازسازی‌ها، اصالت نداشت و دخلی به اصل بنا نداشت و از زلزله و حوادث طبیعی ویرانگر، ویرانگرتر آمد. بناهایی در زواره وجود دارد که به صورت موزه در آمده‌اند، مانند خانۀ استاد محیط طباطبایی که فرصت دیدارش را نداشتم. دیدار درست و حسابی از زواره ماند تا فرصتی دیگر که پیدا نیست دیگر کی به دست آید یا نیاید. من از تمام خوانندگان و بینندگان این گزارش تصویری می‌خواهم که دیدار زواره را از دست نگذارند و اگر رفتند یادی هم از ما بیاورند.

* انتخاب از آرشیو جدیدآنلاین.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب

بازی‌های کودکان هم در این سال‌ها تغییر کرده و متحول شده‌اند. بسیاری از آن‌ها در دهه‌های گذشته الکترونیکی و اینترنتی شده و رنگ بومی خود را از دست داده‌اند.

در دهه‌های گذشته بسیاری از بازی‌های کودکان ایرانی دسته جمعی بود و باعث تحرک می‌شد. اما این روزها هر کودکی به تنهایی و با داشتن یک دستگاه هوشمند، مانند کنسول‌های بازی یا حتا موبایل و تبلت می‌تواند به دریایی از بازی‌های فکری، ماجراجویی یا سرعت و حادثه دست پیدا کند. کودک می‌تواند ساعت‌ها بدون حرکت پای این دستگاه‌ها بنشیند و خودش را سرگرم کند.

شاید یکی از دلایل روی آوردن بچه‌ها به بازی‌های انفرادی و همدم شدن با ابزار‌ک‌های هوشمند برای بازی، آپارتمان نشینی است. حتا اگر والدین بخواهند کودک خود را به بازی پرتحرک وادارند یا دوستان او را به خانه خود دعوت کنند، باز هم فضا برای جنب‌وجوش کم است و بچه‌ها ترجیح می‌دهند در یک اتاق کوچک، دور لپ‌تاپ بنشینند تا این‌که با توپ یا وسایلی این‌چنینی بازی کنند. در پارک‌ها و فضاهای عمومی هم برای بازی بچه‌ها تاب و سُرسُره یا وسایلی مشابه وجود دارد اما جای بازی‌های سنتی کودکان ایرانی که نسل‌های پیشین با آن مشغول می شدند خالی است؛ بازی‌هایی که معمولا با استفاده از داده‌های طبیعی محیط مثل سنگ یا میوه یا چیزهای دم دست دیگر انجام می شدند.  

برای کاوش در این مسئله وقتی افراد فامیل دور هم جمع بودند ازبزرگترها در باره سرگرمی‌های دوره کودکی‌شان پرسیدم. خاله‌ام می گفت:

"وقتی ما کوچک بودیم بازی‌هایمان تمرینی بود برای زندگی امروز، در نقش‌هایی فرو می‌رفتیم که ناخودآگاه برای بزرگسالی آماده‌مان می‌کرد."

و یک دوست خانواده با خنده ادامه داد: "الان بچه‌ها از «پو» مراقبت می‌کنند، یک موجود کارتونی بامزه که توی موبایل‌ها و تبلت‌ها زندگی می‌کند. هرکسی می‌تواند پوی خودش را بزرگ کند و برایش غذا و لباس بخرد. ولی نسل ما عروسک داشت، عروسکی که نه گران‌قیمت بود، نه جایش توی قفسه کمدهای شیک، نه حرف می‌زد نه خواننده و رقصنده بود. یک عروسک پارچه‌‌ای معمولی بود که او را در عالم کودکانه شیر می‌دادیم و روی پاهایمان می‌خواباندیم. بغلش می‌کردیم و زنبیل کوچک به دست، می‌رفتیم مثلاً خانه خواهرمان، مهمانی. گاهی مادر به ما یک زیرانداز می‌داد و دم در خانه، بساط مهمانی راه می‌انداختیم. ظرف و ظروف کوچک سفالی یا پلاستیکی داشتیم و بقیه دخترهای کوچه، با عروسک‌هایشان می‌آمدند پیش ما مهمانی!"

و فرد دیگری صحنه دیگری از آن روزها را تصویر می‌کند: "کمی آن‌طرف تر در همان کوچه، دخترهایی که بزرگتر از ما بودند و مدرسه می‌رفتند مشغول بازی‌هایی مثل "لِی‌لِی"، "خاله بزغاله" و "گانیه^۱" بودند. پسرک‌ها سه‌چرخه سواری و پسرهای بزرگتر، هفت‌سنگ، وسطی و زو بازی^۲ می‌کردند. در آن روزها در هر کوی و برزن شور و هیجانی برپا بود. مادرها باهم حرف می‌زدند و یا دسته جمعی سبزی پاک می‌کردند".

یکی از افراد مرد خانواده که در آستانه ۴۰ سالگی است به یاد می‌آورد که در کودکی چگونه در بازی زو به یک مهره قدرتمند تبدیل شده بود و تنها به عشق بازی‌ بود که به مدرسه می‌رفت و منتظر زنگ تفریح می‌شد.

او می‌گوید: "زنگ تفریح و همین‌طور زنگ‌های ورزش، دور هم فوتبال بازی می‌کردیم و ادامه این بازی‌ها به محله نیز کشیده می‌شد. وقت برای سرخاراندن نداشتیم و بزرگ‌ترها هم از دست ما شاکی بودند چرا که حتا غروب‌ها دوست نداشتیم یک لحظه تور و دروازه را ول کنیم و برویم نان بگیریم."

 اما همین "کودک پرتحرک دیروز" در مورد فرزندانش می‌گوید: "این‌قدر که خودمان درگیر کار و زندگی هستیم و امکان نظارت مستقیم نداریم، شخصاً ترجیح می‌دهم پسرهایم درخانه بنشینند و با کامپیوتر فوتبال بازی کنند تا این‌که روانه کوچه و خیابان شوند و برایشان مشکلی پیش بیاید. چون هم تعداد ماشین‌ها زیادتر شده و هم افراد ناجور بیشتر و بیشتر شده‌اند. آن زمان در محله، همه همدیگر را می‌شناختیم اما حالا در آپارتمان‌مان طبقه بالایی را نمی‌شناسیم که چطور آدمی هست. برای همین دوست ندارم پسرهایم که به سوی نوجوانی می‌روند با کسانی که نمی‌شناسیم و در محیطی که نمی‌توانیم نظارت کنیم بازی کنند."

جامعه‌شناسان معتقدند بازی‌های دوران گذشته به کودکان این امکان را می‌داد که اجتماعی شدن را از همان دوران طفولیت بیاموزند، با نقش‌های اولیه زندگی آشنا شوند و خود را در قالب گروه ببینند، از این رو همان بازی‌ها تمرینی بود برای رعایت مقررات و احترام گذاشتن به هنجارها در آینده.

روانشناسان هم بازی را جزء مهمی از روند رشد کودکان ارزیابی می‌کنند. آن‌ها هشدار می‌دهند که کودکان خجالتی زمینه بیشتری برای اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری و گوشه‌گیری دارند و به والدین توصیه می‌کنند که فرزندانشان را برای شرکت در بازی‌های چندنفره و دسته‌جمعی تشویق و حمایت کنند، در غیر این صورت این کودکان به اضطراب و پرخاشگری مبتلا خواهند شد.

در گزارش تصویری این صفحه به سراغ بازی‌های قدیمی رفته‌ایم که به مروز زمان فقط در خاطره‌ها ماندگار شده‌اند و جای خود را به بازی‌های پر از تکنولوژی و ابزارهای هوشمند داده‌اند که با تحولات علم و صنعت کسی نمی‌داند عمر آن‌ها چقدر خواهد بود.

پی‌نوشت:

۱.   "گانیه" بازی گروهی است که یارهای یک طرف با لِی لِی به داخل زمین رفته و یارهای طرف مقابل را اسیر کنند.

۲.  "زو" بازی گروهی است که یارهای یک طرف با گفتن کلمه "زووو" به گرفتن یارهای طرف مقابل می پردازند. اگر فردی که زو می کشد اسیر شده نفس کم بیاورد و نتواند گفتن زو  را ادامه دهد باید از بازی بیرون برود.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب

پیشکش به تمام آنان که تقویمِ عمرشان گَرد گرفته،

اما دلشان چون آیینه صاف است!                                                             

هرروز از کنارش چون باد می‌گذری، مستِ غرور می‌روی و او برایت نامرئی است؛ او بی‌هیچ گناهی محکوم به سایه‌وار زیستن است. گمان می‌کنی او تابلویی باستانی است که هرروز کنار پنجره می‌نشیند و نگاهش به دوردست‌ها خیره می‌ماند. آن‌قدر برای تو این منظره، عادی و روزمره شده است که گاه در ناخودآگاهت گمان می‌کنی، او از همان آغاز زندگی‌اش همین‌گونه پیر بوده است. در مخیله‌ات نمی‌گنجد که او هم روزی مانند تو جوان بوده است و اکنون تکیه‌ بر عصایش از قابِ پنجره به همان روزها می‌نگرد. تو چون باد از کنارش می‌روی، مستِ غرور می‌روی تا بامِ دنیا را فتح کنی! تا زندگی را تو کشف کنی! او را نمی‌بینی، او را نمی‌شنوی!  بی‌خبر از آنکه تقویمِ عمر زودتر ازآنچه گمان کنی، کهنه می‌شود! تو زمان را از یاد برده‌ای، اما زمان تو را از یاد نبرده است! از کنارش چون باد می‌گذری، او باز نامرئی است، او را نمی‌بینی، چون او محکوم به سایه بودن بی‌هیچ گناهی است!

و روزی می‌رسد که به دنبالش می‌گردی، اما او را نمی‌یابی! و آن‌وقت است که درمی‌یابی هیچ‌کس، هیچ‌کس جای خالی او را پر نمی‌کند!

پیش از آنکه دیر شود، دستان پرچروک گرم و مهربانش را در دست بگیر تا « تنهایی غم انگیزش را دریابی»! هر چینی و هر چروکی، اندوهی، شادی، خاطره‌ای را فریاد می‌زند. گوشَت را نزدیک‌تر ببر تا بشنوی! صدایِ قلبش را می‌شنوی؟! هنوز دلی در سینه دارد که می‌تپد، با دنیایی پر از عشق!

درد سالمند، درد فشارخون نامنظم و قند خون و چربی بالا و درد مفاصل و استخوان‌هایش نیست! درد دلی است که در سینه‌اش آماس کرده و تا مغز استخوانش را می‌سوزاند! دردِ سالمند، دردِ ندیدن است، دردِ نشنیدن است... سوزِ سردِ فراموشی است که بر تمام جان‌ودلش بی‌رحمانه می‌کوبد!

***

صدای قلبش هنوز در گوشم است! صبح است و او دوباره از قابِ پنجره، نگاهش را به افق دوخته است؛ ساعتم را نگاه می‌کنم، با خودم می‌گویم اندکی دیرتر از هرروز بروم، نظم دنیا به هم نمی‌ریزد و کارها زمین نمی‌ماند! شادم و این شادی را هرگز پیش‌ازاین احساس نکرده بودم! پتویی برمی‌دارم، به سویش می‌روم و آن را روی شانه‌هایش می‌اندازم، او دست مرا به گرمی می‌فشارد و می‌گوید: «الهی پیرشی!»

*رضوان وطن‌خواه این مطلب را به مناسبت روز جهانی سالمندان (اول اکتبر برابر با نهم مهرماه) برای جدیدآنلاین فرستاده است. شما هم اگر مطلبی برای انتشار دارید، لطفا آن را به نشانی info@jadidonline.com بفرستید.  

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب

در سال ۱۳۵۸ خورشیدی، سازمان یونسکو، میدان نقش جهان اصفهان را همراه با زیگورات چغازنبیل و تخت جمشید در فهرست میراث فرهنگی جهان ثبت کرد. این‌ها نخستین آثار ایرانی بودند که در این فهرست جای می‌گرفتند. با این تفاوت که میدان نقش جهان نسبت به دو اثر دیگر، دست نخورده‌تر است. در واقع، طی چهارصد سال گذشته تغییرات اندکی در این میدان بوجود آمده که از آن جمله، یکی تبدیل فضای میدان از زمین بازی چوگان به فضای سبز است و دیگری ساخت حوض بزرگی در میانه میدان. همچنین، ساعتی که در شمال مسجد شیخ لطف‌الله نصب شده بود و نقاره‌خانه‌ای که بر فراز سر در قیصریه قرار داشت، در گذر زمان از میان رفته‌اند.

ساخت میدان نقش جهان در اواخر سده شانزدهم میلادی و پس از آن که شاه عباس اول پایتخت دولت صفویه را از قزوین به اصفهان منتقل کرد، آغاز شد. البته ساخت این میدان و استقرار مراکز مهم شهری در اطراف آن از ابداعات شهرسازان دوره صفویه نبود. ۵۰۰ سال پیش از شاه عباس، اصفهان پایتخت سلسله سلجوقیان بود و دولتخانه آن پیرامون میدان بزرگی قرار داشت که بعدها از میان رفت و در سالیان اخیر با نام میدان امام علی یا میدان عتیق از نو ساخته شد. در تبریز، نخستین پایتخت صفویه نیز میدان حسن پادشاه مرکز حکومتی شهر بود و گفته می‌شد که شالوده آن را ایلخانان مغول ریخته‌اند. بنابراین ساخت میدان نفش جهان در تداوم یک سنت شهرسازی و نقطه کمال آن بود.

شهرسازان دوره صفویه این میدان را بیرون از محدوده اصلی اصفهان و در جایی که باغات بزرگ نقش جهان قرار داشت، بنا کردند؛ با این ایده، هم بافت قدیمی شهر سالم ماند و هم آزادی عمل بیشتری به معماران و شهرسازان داده شد تا فضای میدان و بناهای پیرامون آن را بدون محدودیت و به شکل دلخواه طراحی کنند. محور اتصال میدان نقش جهان به بافت قدیمی شهر اصفهان، بازار بزرگ قیصریه در شمال میدان بود که به بازارهای دوره سلجوقی می‌پیوست و از آن طریق به حوالی میدان عتیق (امام علی امروزی) و مسجد جامع عتیق راه می‌بُرد.

تهدیدهای موجود برای میدان نقش جهان

جای‌گیری و طراحی مناسب میدان نقش جهان موجب شده که این میدان اعتبار و اهمیت خود را به مدت چهارصد سال حفظ کند و در جایگاه اصلی‌ترین محور اقتصادی، فرهنگی و گردشگری شهر اصفهان قرار گیرد. با این حال، در سالیان اخیر تهدیدهای زیادی متوجه این میدان بوده که متأسفانه رو به افزایش است. مهم‌ترین تهدیدها را می‌توان بدین ترتیب برشمرد:

۱.  تخریب بافت تاریخی پیرامون میدان؛ نقش جهان با فضاهای پیرامون خود که شبکه در هم تنیده‌ای است از گذرها، بازارها، سراها، کاروانسراها، باغ‌ها، خانه‌ها و دیگر اماکن تاریخی، ارتباط ارگانیک دارد اما از ابتدای دوره پهلوی تا کنون، بافت پیرامونی آن دستخوش تخریب و تحریف قرار گرفته و تا حد زیادی منهدم شده است. در دهه‌های اخیر، بخش بزرگی از دیوانخانه صفویه در ضلع غربی میدان از میان رفت و شمار زیادی از خانه‌های تاریخی واقع در جنوب میدان و پشت مسجد جامع عباسی (شاه/امام) تخریب شدند. در تازه‌ترین نمونه، شهرداری اصفهان قصد دارد تا خیابان جدیدی را در فاصله پنجاه متری شرق میدان احداث کند و بدین منظور بخش بزرگی از بافت تاریخی آن محدوده را با خاک یکسان کرده است. این نهاد بر آن است تا تونل مترو را نیز از زیر میدان نقش جهان عبور دهد.  

۲. ساخت و سازهای ناهمگون؛ نه تنها بافت تاریخی پیرامون میدان نقش جهان تخریب شده، بلکه آن‌چه برجای آن ساخته شده است، از حیث سیما، بلندا و فضای معماری هیچ سنخیتی با شؤونات تاریخی میدان ندارد. مهم‌ترین نمونه از این دست، ساخت برج ۱۲ طبقه جهان‌نما در فاصله ۷۰۰ متری میدان نقش جهان و در حریم درجه یک آثاری چون کاخ چهلستون است که خط آسمان در میدان نقش جهان و تمام پهنه تاریخی اصفهان را شکست و با اعتراض و اخطار سازمان یونسکو مواجه شد. نهایتا شهرداری اصفهان که سازنده این برج تجاری و اداری بود، تحت فشار شدید رسانه‌ها و با تهدید یونسکو مبنی بر حذف میدان نقش جهان از فهرست میراث جهانی، پذیرفت که ۴ طبقه از برج جهان‌نما را کوتاه کند اما تا به امروز از انجام کامل این وعده سر باز زده است. 

۳. تخریب کالبدی؛ میدان نقش جهان در نگاه نخست، اثری سالم و سرپا به نظر می‌رسد اما با نگاهی دقیق‌تر، روشن می‌شود که ساختمان‌های این میدان به علت فرسودگی و عدم رسیدگی لازم در حال تخریب هستند. رطوبت چه از طریق زمین و چه از طریق پشت‌بام‌ها به دیواره‌های میدان نفوذ کرده و شالوده آن‌ها را سست ساخته است. همچنین ترک‌های زیادی در سقف حجره‌های دورادور میدان به چشم می‌خورد که گفته می‌شود ناشی از نفوذ آب باران یا بارگذاری اضافی در طبقه دوم این حجره‌هاست. مرمت کاشی‌های گنبد مسجد جامع عباسی نیز به علت عدم مهارت مرمتگران و نادیده گرفتن اصول فنی با شکست مواجه شده و مرمت ایوان کاخ عالی قاپو پس از ۱۰ سال همچنان در نیمه راه است. 

۴.  تخریب منظرین؛ علاوه بر جاخوش کردن داربست‌ها بر گنبد مسجد جامع عباسی و ایوان عالی قاپو به مدت بیش از ۱۰ سال که موجب نازیبا شدن این آثار بی‌همتا شده، نصب علملک‌ها و بلندگوها و سیم کشی‌های غیر اصولی در تمام فضای ۸۰ هزار متر مربعی میدان، منظر آن را به شدت مخدوش ساخته است. در مسجد جامع عباسی، وضع از این هم بغرنج‌تر است؛ زیرا در فصل تابستان سرتاسر صحن این مسجد را با داربست‌های فازی می‌پوشانند و روی آن گونی یا برزنت می‌کشند تا برای شرکت کنندگان در مراسم نمازجمعه سایبان ایجاد کنند. این کار موجب شده تا از داخل صحن، هیچ‌یک از ایوان‌ها، مناره‌ها، حجره‌ها و گنبد مسجد قابل دیدن نباشد. بخشی از فضای مسجد نیز به عنوان انبار زیرانداز نمازگزاران مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین در بهار امسال، شهرداری اصفهان نمایشگاهی را به مناسبت هفته نکوداشت این شهر در میدان نقش جهان برگزار کرد که طی آن حریم منظرین میدان به طور کامل آسیب دید و ناخشنودی شدید گردشگران داخلی و خارجی و اعتراض رسانه‌ها را از پی آورد. 

۵. تغییر کاربری‌های تاریخی؛ نقش جهان مانند تخت جمشید، گنبد سلطانیه، تخت سلیمان یا زیگورات چغازنبیل نیست که فقط کالبد معماری آن باقی مانده و به صورت یک اثر موزه‌ای مورد توجه باشد. نقش جهان یک فضای شهری زنده و پویاست و این پویایی مرهون روح جاری در آن است. این میدان از چهارصد سال پیش تا کنون، بزرگ‌ترین مرکز تولید و فروش صنایع دستی ایران بوده است اما در سال‌های اخیر به تدریج مغازه‌های آن کاربری‌های دیگری پیدا کرده‌اند؛ به گونه‌ای که در ضلع جنوبی میدان و در مجاورت بازار قیصریه، راسته‌ای برای فروش اجناس پلاستیکی و اسباب بازی‌های بی‌کیفیت شکل گرفته است. بدین ترتیب کاربری‌های تاریخی میدان دستخوش تغییر شده و از آن فراتر شأنیت آن به عنوان یک فضای شهری معتبر مورد تهدید قرار گرفته است. 

ویدئوی این صفحه نگاهی دارد به داستان ساخت میدان نقش جهان و مروری بر نام کسانی که در ساخت این اثر بی‌همتا نقش آفریدند. در آلبوم تصاویر صفحه نیز حال و روز فعلی میدان و تهدیدهایی را که متوجه آن است، از نظر می‌گذرانیم. برخی عکس‌های این آلبوم متعلق به خبرگزاری ایسنا و آرشیو شهرداری اصفهان هستند.  

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب

دیجیریدو (Didgeridoo) یکی از قدیمی‌ترین سازهای جهان است. این ساز بادی نخستین بار در سرزمین‌های آرهن و میان بومیان شمال استرالیا یافت شده‌ است. دیجیریدو را گاه "ترومپت چوبی طبیعی" نیز می‌نامند.

بعضی بر این باورند که بومیان استرالیا دیجیریدو را از حدود چهل هزار سال پیش به کار می‌برده‌اند، اما مطالعات باستان‌شناسان نشان می‌دهد که قدمت این ساز کمتر است. گواه باستان‌شناسان بر این مدعا سنگ‌نگاره‌ها و نقاشی غارهایی در مناطق شمالی استرالیاست که افرادی را در حال نواختن دیجیریدو نشان می‌دهد و قدمت‌شان را حدود دو هزار سال تخمین زده‌اند.

دیجیریدوهای اولیه معمولاً از ساقۀ درختان اکالیپتوس ساخته می‌شد که به وسیلۀ موریانه سوراخ شده بود. بومیان استرالیا، زمان زیادی را صرف یافتن درخت مناسب برای ساخت دیجیریدو می‌کنند، زیرا میزان شکاف ایجادشده در تنه یا ساقۀ درخت برای ساخت ساز بسیار مهم است. اگر سوراخ خیلی بزرگ و یا خیلی کوچک باشد از کیفیت ساز کاسته می‌شود.

بومیان پس از یافتن درخت مناسب، آن را قطعه قطعه می‌کنند،‌ پوستش را می‌کنند و انتهای آن را می تراشند تا آمادۀ نواختن شود. گاه نیز دیجیریدوها را با نقوش رنگارنگ تزیین می‌کنند و برای راحتی در هنگام نواختن، دهانۀ آن را به موم آغشته می‌کنند.
 
در گذشته مراسم رقص و آوازهای آیینی بومیان استرالیا با نوای دیجیریدو همراه بود و این ساز بخش جدانشدنی از این مراسم محسوب می‌شد. البته نواختن این ساز تنها به مراسم آیینی محدود نبود و بومیان استرالیا برای تفریح وسرگرمی نیز دیجیریدو می‌نواختند. با این‌که امروزه هم زنان و هم مردان می‌توانند دیجیریدو بنوازند، اما در گذشته فقط مردان حق نواختن این ساز را داشتند.

بومیان استرالیا، دیجیریدو را با تقلید از صدای حیوانات یا دیگر صداهای طبیعت می‌نواختند و از آن به عنوان ساز همراهی‌کننده برای آوازها و داستان‌سرایی‌ها استفاده می‌کردند. آن‌ها به دامان طبیعت می‌رفتند و به صداهایی مانند صدای جانوران، پر زدن پرندگان، باد، طوفان، خش‌خش برگ‌ها، جریان آب و همین طور صدای قدم‌ها روی زمین، گوش فرا می‌دادند و سپس تمامی این صداها را با دقت هرچه تمام‌تر به وسیلۀ ساز دیجیریدو می‌نواختند. بومیان با شنیدن این صداها به همدلی با طبیعت می‌پرداختند که نهایتاً به تقلید از آن منجر می‌شد.

ساختن و نواختن دیجیریدو در دنیای مدرن از اواخر قرن بیستم در جوامع غربی رواج یافت، هرچند که در ساخت این ساز از مواد و اشکال سنتی استفاده نمی‌شود. جنس دیجیریدوهای غیر سنتی از پی وی سی،‌ چوب‌های سخت غیر بومی، پشم شیشه (فایبرگلاس)، فلز و سفال است. با این که تزیین دیجیریدو ضروری و لازم نیست، بسیاری از آن‌ها با رنگ‌های سنتی و مدرن به وسیلۀ سازندگان‌شان و یا دیگر هنرمندان تزیین می‌شوند.

نواختن دیجیریدو آسان نیست. نوازنده باید شگرد‌های خاص تنفس و ایجاد صدا با تغییر شکل دهان را یاد بگیرد. مهم‌ترین نکته یادگیری شگرد "چرخۀ تنفس" است. دراین تکنیک نوازنده باید بیاموزد که چه‌طور در یک زمان از طریق بینی نفس بکشد و درهمان زمان هوا را از طریق دهان خارج کند. چنین سیستم تنفسی اکسیژن زیادی وارد بدن می‌کند. همچنین به خاطر لرزش‌هایی که در اثر نواختن این ساز در حفره‌های صورت و جمجمه ایجاد می‌شود، بعد از چند دقیقه احساس آرامش عمیقی به نوازنده دست می‌دهد.

از این‌جاست که امروزه در برخی از کشورها از دیجیریدو در علم پزشکی استفاده می‌شود. در آلمان درمانگاهی وجود دارد که برخی ناراحتی‌های تنفسی در حنجره و جمجمه، مثل خر و پف یا پریدن آب حلق در زمان خواب را با نواختن دیجیریدو درمان می‌کند. این روش نتیجه‌بخش بوده و طرفداران بسیاری پیدا کرده‌ است.

همچنین از نواختن دیجیریدو برای تسکین دردها استفاده می‌شود. به این صورت که دیجیریدو را در نزدیکی عضو دردناک بدن می‌نوازند و معتقدند که صدای این ساز می‌تواند موجب تسکین درد شود.

در ایران نیز چند سالی است که دوستداران موسیقی با این ساز آشنا و به نواختن آن علاقه‌مند شده‌اند. برخی گروه‌های سنتی از این ساز به عنوان ساز همراه در اجراهایشان استفاده می‌کنند که به دلیل تازگی و خاص بودن صدای این ساز، مورد توجه مخاطبان قرار گرفته ‌است.

در گزارش مصور این صفحه، ژوبین عسگریه و سیامک محب‌علیان، دو تن از نوازندگان دیجیریدو، نحوۀ آشنایی خود با این ساز و میزان استقبال از آن در میان گروه‌های موسیقی ایران را شرح می‌دهند.

 * انتخاب از آرشیو جدیدآنلاین.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب

پیدا کردن خانۀ بهمن‌بیگی در شیراز کار چندان سختی نیست.

اردی‌بهشت است. چنارها نونوار شده‌اند و خیابان قصردشت به اوج شکوه خود رسیده‌است. وارد یک کوچۀ فرعی می‌شوم. دری سپیدرنگ با دیواری آجری که بین یاس‌ها گم شده. خدمتکاری جوان با لهجۀ قشقایی به استقبالم می‌آید و سلام می‌دهد. خانۀ بهمن‌بیگی، همان‌ طوری که تصور کرده بودم، پر است از وسایل و لوازمی که یادآور کوچ است و ایل. قالی‌های دست‌باف سرتاسر اتاق پذیرایی پهن است. روکش فرش‌ها و مبل‌ها هماهنگ است و دیوار پر از قاب عکس‌هایی‌ست ازایل و مردانی با کلاه و لباس عشایر که لبخندشان ثابت مانده‌است.

آن طرف تالار چند میز بزرگ پر از لوح تقدیرهایی‌ست درون قاب‌هایی چوبی با حاشیه‌های خاتم‌کاری‌شده و چشم‌نواز که فاخرتر از همه‌شان تندیس یونسکوست که در سال ۱۹۷۳ به پاس عمری که بهمن‌بیگی صرف باسواد کردن عشایر کرده، به او اهداء شده‌است.

مشغول گشت‌وگذار در بین قاب‌ها هستم که سکینه کیانی، همسر بهمن‌بیگی، وارد تالار می‌شود. ناخودآگاه یاد جمله‌ای از بهمن‌بیگی می‌افتم که جایی نوشته بود: "پاداش من از باسواد کردن ایل، سکینه بود." هنوز سیاه‌پوش یارش است. آرام روی مبل دونفره‌ای می‌نشیند.

پایین یکی از عکس‌ها نام ابراهیم گلستان جا خوش کرده‌است. تصورش را هم نمی‌کردم عکسی از ابراهیم گلستان این‌جا ببینم. مات عکس هستم که همسر بهمن‌بیگی بی‌مقدمه شروع به حرف زدن می‌کند: "عکس را ابراهیم گلستان گرفته‌است در ایل. با بهمن‌بیگی دوست و همکلاس بود".

قبلاً در جایی هم خوانده بودم که ابراهیم گلستان نوشته بود: "نوشته‌های بهمن‌بیگی از بهترین نوشته‌های چهل پنجاه سال اخیر است. مثل "عرف و عادت..." که شصت سال پیش درآمد و کسی مانند هدایت را مبهوت و شوق‌زده کرد. من به او علاقۀ زیادی داشتم. علاقه‌ام همراه بود با احترام به کار و کوشش درست و پرثمر او. علاقه‌ام به او از روی هوش و رفتار او بود. بهمن‌بیگی در سال ۱۳۴۸ مرا به محل‌های این چادرهای دبستانی برد. این گرم‌کننده‌ترین و شادی‌آورترین یادبودهای سال‌های گذشتۀ من است. بچه‌ها در همۀ این آموزشگاه، وقتی درس جواب می‌دادند، با فریاد جواب می‌دادند. آخرش گفتم: "چرا اینها را نمی‌گویی داد نزنند؟" گفت: "بگذار بزنند". گفتم: "گوش‌هاشان کر می‌شود". گفت: "نمی‌شود". گفتم: "عادت می‌کنند که هر چه را بگویند، در هر جا که بگویند، با داد بگویند". گفت: "بگذار بگویند. بگذار عادت کنند به داد زدن". گفتم: "مرض داری؟" گفت: "غرض دارم. قصد همین است که به داد زدن عادت کنند، که فردا بزرگ که شوند، جلو خان دست‌به‌سینه نایستند، سربلند بایستند، حرف‌شان را فریاد بزنند".

سکینه کیانی ساکت و آرام به عکس‌ها نگاه می‌کند. وصف ایستادگی‌اش در کنار معلم ایل را پیشتر شنیده بودم. می‌گوید: " آن‌جایی که زندگی می‌کردم، زیاد مرسوم نبود که دختران بروند درس بخوانند. اما چون پدر من خان بود، ما را فرستاد مدرسه. یک روز معلم‌مان خبر داد که قرار است بازرس بیاید. لباس نوی پوشیدم. وقتی آمد، سؤالی پرسید از یکی از بچه‌ها. چون بلد نبود، من جواب دادم. بهمن‌بیگی هم گفت: "به به، گذشته از اینکه زیبا هستی، باهوش هم که هستی." آن روز بهمن‌بیگی رفت و سال بعد که آمد به مدرسۀ ما دسته‌گل نرگسی برایش بردم".

همان روزها بهمن‌بیگی در جایی گفته بود:"من قصد ازدواج نداشتم، اما در جایی که بازرسی رفته‌ام، دختری دیده‌ام که دوست دارم با این دختر ازدواج کنم. ولی چه کنم که کم‌سن‌وسال است".

"گذشت تا اینکه سال ۱۳۴۳، وقتی که ۱۶-۱۷ سال داشتم، وارد دانشسرای عشایر شدم. مشغول درس خواندن بودم و هیچ اطلاعی نداشتم که بهمن‌بیگی در مورد من خیال ازدواج دارد.او از طریق رانندۀ سرویس از من خواستگاری غیر رسمی کرد. چند روز که گذشت، جواب مثبت دادم و بعد از خانواده‌ام خواستگاری کرد. در سن ۱۷ سالگی، وقتی بهمن‌بیگی ۴۴ سال داشت، با هم ازدواج کردیم..."

ساکت می‌شود. یک سکوت طولانی و پرمعنی... دوباره شروع می‌کند و می‌گوید: "همۀ ماجرا از زمانی آغاز شد که رضاخان  تصمیم به تخته‌قاپو کردن (اسکان) عشایر گرفت. آن زمان بهمن‌بیگی حدوداً ۱۰-۱۱ سال سن داشت. همیشه خودش این‌طور تعریف می‌کرد که وقتی دولت با رئیس ایل که فردی به نام صولت‌الدوله بود، وارد جنگ شد، پدر او هم در این جنگ نقشی داشت و بعد از اینکه ایل ناتوان شد، سرکرده‌های ایل را دستگیر و به تهران تبعید کرد. پدرش یکی از آنها بود."

همسر بهمن‌بیگی مکثی می‌کند و باز می‌گوید: "بعد از آن هم مادرش را، به جرم اینکه آذوقه برای یاغی‌ها می‌برد، به تهران تبعید کردند. و این حکایت همان "عدو شود سبب خیر..." است. درتهران فرصت شد که بهمن‌بیگی باسواد شود و به این فکر بیفتد که تنها راه کمک کردن به ایل این نیست که برود نمایندۀ مجلس شود. و راه پایان بخشیدن به درد این ملت از طریق الفباست... ولی همیشه می‌گفت: "وقتی دانشگاهم را تمام کرده بودم و تصدیق حقوق در دستم بود، این تصدیق اذیتم می‌کرد. بین ترقی در تهران و چمنزارهای ایل مانده بودم. نمی‌توانستم یکی را انتخاب کنم و دیگری را رها. اما وقتی معلمی را انتخاب کردم، هر دوی اینها را داشتم. به خاطر همین در این راه ماندگار شدم. هم شهر را داشتم هم ایل را."

خانم کیانی نفسی تازه می‌کند و باز می‌گوید: "اما مدرسه‌اش یک مشکل عمده داشت، سیار بود و زمان کوچ درست اوایل و اواخر مدرسه بود. به خاطر همین هنگام کوچ مدرسه‌ای در کار نبود. تیرماه که همه‌جا تعطیل بود و آنها در ییلاق متوقف بودند، می‌توانستند به درس‌شان ادامه دهند. اما مشکل دیگری هم بر سر راهش بود. معلم هایی که به ایل می‌آمدند، نمی‌توانستند خودشان را با شرایط وفق بدهند. این شد که تعدادی آشنا درآموزش و پرورش پیدا کرد که یک دانشسرا تأسیس کند تا کم‌سوادهای ایلی را آن‌جا آموزش بدهند و بعد وارد این کار بشوند. دانشسرا شروع به کار کرد، اما عده‌ای تهمت می‌زدند که چه‌گونه می‌توان با آدم‌هایی که ششم ابتدایی دارند، عده‌ای را باسواد کرد؟"

"اما شکر خدا کم‌کم کارشان گرفت و همه باورشان کردند و دیدند چه‌قدر افراد باسواد از در این مدرسه‌ها پرورش پیدا می‌کنند... تا اینکه به آنها پیشنهاد دادند که چون شما در فارس این قدر پیشرفت کردید، بیاید برای تمام ایران هم این کار را انجام بدهید. اما بهمن‌بیگی مدیر بودن در تهران را دوست نداشت و به خاطر همین رد کرد و آنها ادارۀ کل آموزش عشایری ایران را در شیراز ایجاد کردند. دیگر این شد که معلم به شاهسون‌های تبریز فرستاد. به خوزستان که معلم فرستادند - لبخند رضایت‌بخشی می‌زند- بهمن‌بیگی می‌گفت: "کاری کردم که بچه‌های قبایل عرب‌زبان بنی‌طریق و بنی‌کعب کنار رود کرخه شعر سهراب سپهری را بهتر از بچه‌های کاشان می‌خوانند."

سکینه کیانی انگار همۀ اینها را حفظ است و باحوصله حرف می‌زند. شوق دارد برای گفتن از بهمن‌بیگی. می ‌گوید: "او به این فکر افتاد که با بچه‌های کم‌بضاعت و بااستعدادی که دوره ابتدایی را تمام کرده بودند اما پول نداشتند چه باید کرد.  نمی‌توانند که باز بروند سراغ چوپانی! این شد که بهمن‌بیگی در شیراز خانه‌ای کرایه کرد که بچه‌های ایل یا در دبیرستان‌های شیراز درس بخوانند یا هم دبیرستان عشایر تشکیل بدهند. بعد از چند سال دبیرستان عشایر معجزه کرد.  الآن آنها مدیران، مهندسان، پزشکان و جراحان معروفی هستند. این شد که  کم‌کم نگاه‌ها به طرف‌شان معطوف شد و نگاه‌ها از ایران هم فراتر رفت. همان موقع بود که یونسکو مدال "کروپسکایا" را به او داد؛ مدالی که دولت شوروی در اختیار یونسکو قرار داده بود تا به بهترین سوادآموز سال اعطا شود. و چون زبان می‌دانست، هم انگلیسی و هم فرانسوی  و آلمانی، راحت می‌رفت و سخنرانی می‌کرد. او دیگر جهانی شده بود".

"انقلاب که شد، دیگر پست رسمی به او ندادند و او هم نمی‌خواست که سِمَتی داشته باشد. به خاطر همین، نشست و شروع به کتاب نوشتن کرد. کتاب‌های "بخارای من، ایل من"، "اگر قرقاچ نبود" و "به اجاقت قسم". البته یک کتاب هم در سن ۲۴ سالگی نوشته بود. کتاب "عرف و عادت در عشایر".

برزگ علوی خطاب به بهمن‌بیگی نوشته بود: "بخارای من، ایل من" را با کمال شوق خواندم و از آن لذت بردم. هم ادبی بود و هم فرهنگ عوام. خدا شما را از ما نگیرد. از این کارها باز بکنید تا ادبیات جدید ایران غنی‌تر شود." و در جایی هم سیمین دانشور از این کتاب به عنوان شاهکار یاد کرده بود.

خانم کیانی آن‌قدر خوش‌حرف است که متوجه گذر زمان نمی‌شوم، عصر پنج‌شنبه است و مرتب به ساعتش نگاه می‌کند. می‌گوید: "هر پنج‌شنبه بر سر مزارش مراسم داریم. دوستان زیادی می‌آیند. و قرار است در همان‌جا کتابخانه و بنیاد بهمن‌بیگی تأسیس کنیم. و یونسکو هم به ما قول همکاری داده‌است و خدا را شکر بچه‌های دانش‌آموختۀ بهمن‌بیگی هم در رأس پست‌های کلیدی هستند و کمک می‌کنند".

وقت ماندن نیست. ترجیح می‌دهم خود را به کوچه‌باغ‌های قصردشت بسپارم و به مردی بزرگ فکر کنم که همیشه می‌گفت: "به جای خلع سلاح کردن عشایر باید برای آنها مدرسه ساخت." مردی که یک عمر برای این عقیده‌اش جنگید و پیروز شد.

محمد بهمن‌بیگی اردی‌بهشت‌ماه سال ۱۳۸۹ در سن نودسالگی در شیراز چشم از جهان بست.

* انتخاب از آرشیو جدیدآنلاین.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب

همه ما در سر زدن‌‌های  گاه و بیگاه به دنیای مجازی با هزاران عکس مواجه می‌شویم که با سرعت از جلوی چشمانمان می‌گذرند و در کسری از ثانیه جای خود را به دیگری می‌دهند و نقش آن دیگری هم در چشم و ذهن ما، تنها با حرکت انگشتمان بر مرورگر به ثانیه نرسیده خاموش می‌شود. با هر عکس مانند جرقه‌ای، لحظه‌ای از شادی یا غم دوستی آشنا یا غریبه در ثانیه‌ای در ذهن ما شکل می‌گیرد و با رسیدن روایت بعدی به سرعت فراموش می‌گردد. در حالیکه هر کدام از این هزاران عکس بر‌ای آن آشنا یا غریبه هویتی تازه می‌سازند که تنها متعلق به همین دنیای مجازی است؛ هر یک با دقت گزیده شده از میان صدها خاطره دیگر به شوق جلب توجه ما رهگذران بی‌توجه. در پس هر یک عکس خاطره‌ای با ارزش نهفته است، مجموعه‌ای از احساسات و تعلقات، یادآور لحظه‌ای از میان هزاران ِ دیگر، هر یک متناسب با دلیلی خاص انتخاب شده بر‌ای قاب شدن بر دیوار دنیای مجازی که گاه شاید بسیار آزادانه‌تر از دنیای واقعی در آن به بیان خود مشغولیم.

نمایشگاه عکس - ویدئو "یادآوری" (Reminder) كه هفته گذشته در لندن برگزار شد فرصتي دوباره بر‌ای توقف در برابر اینگونه عکس‌‌ها بود که این بار نه بر صفحه كوچك تلفن همراه يا مونيتور كامپيوتر، که با ابعادی چشم نوازتر بر ديوار نمايشگاه، ما را به ایستادن و نگاه کردن فرا می‌خواند. در این نمایشگاه، با كمك ویدئو و صدا كوشش مي‌شد این توقف و تامل عمیق‌تر شود.

بهنام صدیقی، از نسل جدید هنرمندان ایرانی است که ضمن تلاش در آموختن از استادان بزرگ عکاسی ایران، به دنبال توصیف هنرمندانه بخشی از دغدغه‌‌های دنیای جوانان هم نسل خود است. او که فارغ التحصیل رشته عکاسی از دانشگاه تهران است در سال‌های اخیر با تمرکز بر موضوعات پرتره‌‌های محیطی و مناظر شهری مجموعه آثار متفاوتی را با دغدغه‌‌های  انسان امروز در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی به نمایش گذاشته است. نمایشگاه "یادآوری" يكي از همين تلاش‌‌هاست که با همکاری خانم "دورین منده - Doreen Mende" و حمایت بنیاد Magic of Persia و همچنین بنیادDelfina ، در گالری Showroom لندن به مدت یک هفته برپا شد.

این نمایشگاه تلنگری بود به مفهوم گم شدن هویت انسان معاصر در دنیای مجازی در مواجهه با صورت‌های جدید تعریف هویت؛ هویتی که بر اثر سرعت زندگی مدرن در عبور تند لحظه‌ها، در حجم بالای اطلاعات و تصاویر به سادگی گم می‌شود. به گفته عکاس "این پروژه تلاشی است بر‌ای دوباره نگاه کردن به عکس‌های پروفایل افراد در فیسبوک از طریق دوباره سازی پرتره‌‌هایی که صاحبان‌شان را در میان بیشمار عکس‌هاي دیگر گم کرده‌اند."

این پروژه با ملاقات حضوری افراد در محل اصلی ثبت عکس‌‌ها و با تمرکز برشخص و جزئیات در برگیرنده فصای شخصی‌شان شکل گرفت، تا این بار این عکس‌‌های بازسازی شده با عکاسی آنالوگ و دوربین قطع بزرگ، در ابعادی بزرگ‌تر و در دنیای حقیقی بر روی دیوار دیده شوند. در کنار هر عکس هم ویدئویی از گفتگو با افراد به نمایش در آمد، که با پاسخ به سوالات و بیان دغدغه‌‌ها، چرایی انتخاب و کارکرد هر عکس در دنیای ذهن شخص، دنیایی پنهان را بر‌ای بیننده عکس روایت کند و "بیننده را به هویت تغییر یافته انسان مدرن در عصر دیجیتال وصل کند؛ نه اینکه آن را آشکار کند، اینجا آشکارگی در یادآوری گمگشتگی است."

در این نمایشگاه ۸ عکس با ابعاد ۱۵۰در۱۲۰ سانتی‌متر به نمایش در آمد. ارائه یک ویدنو در کنار هر عکس، این امکان را بر‌ای بیننده فراهم کرد که در کنار ایستادن، نگاه کردن و توجه بیشتر به عکس، پای صحبت‌‌های سوژه عکس بنشیند؛ صحبت‌هایی که در پس هر عکس ناگفته و ناشنیده مانده‌اند؛ اینکه چرا و چگونه و چه چیزی بهانه انتخاب این عکس بر‌ای پروفایل فیس بوک شده است و انتخاب هر عکس چه تبعات و انتظاراتی بر‌ای دارنده ایجاد می‌کند. در حقیقت با این کار، خود واقعی فرد به جای عکس بر‌ای بیننده مهم می‌شود، بیننده ابتدا به شنونده و بعد به همراه و همدل بدل می‌شود و در دل حرف‌ها و تصاویر خود را در جستجوی عکسی بر‌ای دیوار دنیای مجازی می‌یابد.

در گزارش مصور این صفحه صحبت‌های بهنام صدیقی درباره نقش و تاثیر عکس در دنیای مجازی و تعریف هویت انسان امروز را می‌شنوید و عکس‌‌های او از بازسازی عکس‌‌های پروفایل کاربران در شبکه اجتماعی فیسبوک را می‌بینید. 

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب

به تازگی موزه ملی ایران، نمایشگاهی با عنوان "نشانه‌هایی از دویست هزار سال همبودی انسان و جانوران در ایران زمین" برپا کرده است. این نمایشگاه با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شده و تا روز هشتم مهرماه پذیرای بازدیدکنندگان خواهد بود.

ایران سرزمین بزرگی است که گونه‌های جانوری ‌آن از تنوع بالایی برخوردارند. به گفته "علی گلشن"، نویسنده و پژوهشگر حوزه محیط زیست، فقط در رده مهره‌داران، گونه‌های شناسایی شده در ایران عبارت‌اند از ۱۹۴ پستاندار وحشی، ۵۰۲ گونه پرنده، ۱۱۲ گونه سوسمار، ۷۲ گونه مار، یک گونه تمساح، ۲۰ گونه دوزیست، ۱۰ گونه لاک‌پشت و ۱۷۴ گونه ماهی. این گونه‌ها افزون بر نقشی که در اکوسیستم و چرخه طبیعی دارند، در طول تاریخ بر زندگی و فرهنگ مردمانِ ساکنِ ایران تأثیر چشمگیری داشته‌اند؛ تأثیری که برخی نمودهای آن را می‌توان در نمایشگاه موزه ملی ایران ملاحظه کرد. 

نکته حائز اهمیت در این نمایشگاه، نمایش آثار تاریخی در یک بازه زمانی ۲۰۰ هزار ساله از عصر پارینه سنگی قدیم تا دوره قاجار است. کمتر موزه‌ای را در ایران می‌توان یافت که آثارش چنین محدوده زمانی وسیعی را شامل شود. حتا در جهان نیز شمار چنین موزه‌هایی زیاد نیست. 

آن‌چه از دوره تاریخی در نمایشگاه دیده می‌شود، شامل آثاری چون سنگ صابون‌‌های جیرفت، مفرغ‌های لرستان، جام‌های زرین مارلیک، جام‌ها و ریتون‌های هخامنشی، نمونه‌هایی از بشقاب‌های سیمین ساسانی با نقش شکارگاه، و کاشی‌ها و ظروف سفالین سده‌های میانی اسلامی است. این‌ها آثاری ناشناخته‌ نیستند اما به طور معمول جای‌شان در تالارهای نمایش موزه ملی خالی است و حالا فرصت کمیابی پیش آمده تا علاقمندان آن‌ها را از نزدیک ببینند. 

بخش دیگری از آثار نمایشگاه به دوره پارینه سنگی و پیش از تاریخ مربوط می‌شود که برای بازدیدکنندگان تازگی بیش‌تری دارد؛ خصوصا که پاره‌ای از این آثار در کاوش‌های باستان‌شناسی سال‌های اخیر کشف شده‌اند. از جمله می‌توان به آثار به دست آمده از غار "دربند رَشی" در گیلان  اشاره کرد که بیش از ۲۰۰ هزار سال قدمت دارند و مربوط به اواخر دوره پارینه سنگی قدیم هستند. این دوره، در خاورمیانه و ایران از حدود یک و نیم تا دو میلیون سال پیش و با ورود بشر به این مناطق آغاز شد و یافته‌های آن بیش‌تر شامل ابزارهای سنگی شکار و سلاخی حیوانات است. به گفته "فریدون بیگلری"، کاوشگر غار دربند رشی، آنچه در سال ۱۳۹۱ در این غار کشف شد، افزون بر ابزارهای سنگی، شامل سنگواره‌ حیوانات مختلف مانند گوزن، گاو وحشی، بز کوهی و یک گونه خرس منقرض شده بود که پیش از این گمان می‌رفت قلمرو آن از غرب اروپا تا شرق کوه‌های قفقاز بوده و حالا می‌دانیم که این خرس بزرگ جثه در غرب کوههای البرز نیز حضور داشته است. 

از همین دوره یعنی۲۵۰ تا ۲۰۰ هزار سال پیش، دوره پارینه سنگی قدیم به پایان رسید و با ورود انسان نئاندرتال به ایران و مناطق همجوار، دوره پارینه سنگی میانی آغاز شد. این دوران خود شامل چندین دوره کوتاه گرم و دوره‌های یخچالی طولانی و سرد است. در این دوره، معیشت انسان‌ نئاندرتال ساکن فلات ایران بر شکار گزینشی علفخواران بزرگ جثه و میان جثه مانند اسب، گور، گاو وحشی، بزکوهی، میش وحشی و آهو استوار بود که بقایای آن‌ها در مناطقی چون کرمانشاه، لرستان، فارس، ارومیه و اصفهان کشف شده است.  از این دوره نیز آثار جالبی در نمایشگاه به نمایش درآمده که مهم‌ترین‌شان مربوط به مجموعه غارها و پناهگاه‌های "قلعه‌بُزی" در شهرستان مبارکه اصفهان و در حوضه آبریز زاینده رود است. 

نهایتا دوره پارینه سنگی جدید حدود ۴۰ هزار سال پیش آغاز شد و نزدیک به ۲۰  هزار سال پیش همزمان با اوج یخبندان به پایان رسید. در این دوره انسان نئاندرتال منقرض شد و انسان‌های خردمند در ایران پراکنده شدند. سپس در فاصله ۲۰ تا ۱۸ هزار سال پیش و همزمان با پایان یخبندان شدید، دوره فراپارینه سنگی از راه رسید. طی این دوره و دوره بعدی که نوسنگی خوانده می‌شود، به تدریج شرایط زیستی در فلات ایران بهتر شد و ابزارها و شیوه‌های شکار پیشرفت شایانی کرد. از همه این دوره‌ها آثار جالب توجهی در نمایشگاه دیده می‌شود. 

ویدئوی این صفحه نگاهی دارد به برخی آثار موجود در نمایشگاه و نشانه‌هایی از دویست هزار سال همبودی انسان و جانوران در ایران زمین با توضیحاتی از دکتر فریدون بیگلری، مسؤول بخش پارینه سنگی موزه ملی و نیز دکتر کامیار عبدی، باستان‌شناس و پژوهشگر در موزه ملی ایران. همچنین در فایل صوتی صفحه می‌توانید توضیحات دکتر مهناز گرجی، رییس موزه ملی درباره اهمیت برگزاری چنین نمایشگاهی را بشنوید. 

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب

"چشم و چراغ مازندران، پل وِرِسک". این جمله‌ای بود که پیرمرد با افتخار از آن یاد می‌کرد. پلی که روزگاری، "چرچیل"، نخست‌وزیر وقت بریتانیا، نیز از آن با عنوان "پل پیروزی" یاد کرده بود. گویی برای هر دو طرف، ساخت این پل، پیروزی فراموش نشدنی است.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب

دلیل سفر، تازه کردن دیدار با همکلاسی قدیمی‌مان است. آن قدرها هم برنامه‌ریزی حساب شده‌ای نداریم.

قطار درجه دوی تهران جلفا تنها راه رساندنمان است به آذربایجان در یک تعطیلات غیر منتظره! آنهم با بلیط بازار سیاه.

کوپه‌ها تنگ و خفقان آورند و قطار به طرزی غریب فرسوده و کثیف. تنها دلخوشی‌مان تا تبریز، نوای خاطره‌انگیز همسفر از نفس افتاده‌مان است.

قطارمان اوایل صبح نفس زنان به تبریز می‌رسد. چانه زنی‌ها برسر قیمت با راننده‌ها سرانجام به نتیجه می‌رسد و با پیکانی فرسوده و با همراهی ترانه‌هایی از "فریدون فروغی" که با دوری نامناسب در ضبط صوت آنتیک راننده می‌چرخد، راه را به سمت ماکو ادامه می‌دهیم.

سبزی مناظر روحمان را تازه کرده. بوی دودی را که از تهران در کوپه‌مان پیچیده بوده نسیم آذربایجان با خود می‌برد و عطر علف می‌پیچد در جانمان. آسمان آن همه آبی و زمین آن همه سبز من را به این گمان وا می‌دارد، که دلیل آن همه خستگی و کج خلقی‌مان در پایتخت نکند کمبود این چیزها باشد!

حقیقتاً شهر سنگی لقب مناسبی برای ماکوست. شهر صمیمی و سبز زیر صخره‌ها پناه گرفته، اما می‌گویند این سرپناه آن قدرها هم که ماکو را مهربان در آغوش گرفته ایمن نیست و هر دم خطر ریزش این برآمدگی‌های سنگی بر سر ماکو می‌رود.

بر سر وجه تسمیه ماکو اتفاق نظری وجود ندارد. مورخان بعضی آن را "ماگوش" به معنی جایگاه روحانیون زرتشتی دانسته‌اند و برخی می‌گویند مادکوه بوده که به مادها نسبتش داده‌اند.

شهر از شمال و جنوب به کوه‌ها محدود است و از شرق و غرب به دشت‌ها راه می‌یابد. قدیمی‌ترین اسکان در ماکو و حوالی آن به تمدن اورارتوئی (آرارات) در سال‌های ۱۲۷۰ تا ۷۵۰ سال پیش از میلاد مسیح بر می‌گردد که با آمدن مادها و سکاها از بین رفت.

دژ سنگی "اورارتوئی ده سنگر" که مابین ماکو و بازرگان واقع شده است، نوشته‌های سنگی در "پلدشت" و "بسطام"، هم چنین یافته‌های باستانشناسان روسی ثابت می‌کنند که اولین ساکنان ماکو و حوالی آن اورارتوها بوده‌اند. در اطراف ماکو بالغ بر ۲۵۰ روستا و قصبه وجود دارد.

خانه دوست ما نزدیک به روستای "باغچه جوق" و پای دامنه باصفای کوه چرکین و چشمه‌ای به نام "کلیسه" قرار دارد. آن قدر نزدیک که پس از توقفی کوتاه پیاده به سوی جاده اصلی ماکو-بازرگان می‌رویم تا در جنوب شرقی همین روستای باغچه جوق، ساختمان مجلل و تاریخی قصر سردار ماکو را ببینیم.

این بنا مربوط به اواخر دوره قاجاریه است و "تیمور تیموری"، معروف به "اقبال السلطنه ماکوئی"، یکی از حکام مقتدر وقت و از سرداران "مظفرالدین شاه" آن را برای همسر نخجوانی‌اش ساخته.

ساختمان کاخ باغچه جوق در باغی به مساحت ۱۱ هکتار ساخته شده و از شاهکارهای به جای مانده از اواخر دوران قاجاریه است. به دلیل ویژگى‌های ممتاز هنرى و معماری، در سال۱۳۵۳، این بنا را وزارت فرهنگ و هنر از ورثه سردار خریداری کرده و بعد از انجام تعمیرات ضروری در سال ۱۳۶۴ برای بازدید همگانی درش را گشوده است.

روز بعد، سفر را با رفتن به دشت زیبا و بیکران چالدران ادامه می‌دهیم. کلیسای "طادئوس مقدس" را می‌بینیم. رفتن به "قلعه بابک" بهانه سفر در حاشیه زیبای ارس در روز سوم سفر است. اما  به قلعه بابک نمی‌رسیم، مسیر ما را به "کلیسای سنت استپانوس" می‌برد.

* انتخاب از آرشیو جدیدآنلاین.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب