معمولاً یکی از پرطرفدارترین اخبار، بعد از اخبار سیاسی و اقتصادی در دنیای امروز، زندگی خصوصی و دنیای افراد مشهور است. خواننده‌ها، هنرپیشه‌ها، مدل‌ها، ورزشکاران، مجریان تلویزیونی و بسیاری از این قبیل ، افرادی هستند که همواره در صفحۀ اول مجلات و روزنامه‌های زرد دیده می‌شوند که از قضا بسیار هم پرطرفدار هستند.

این پدیده در همۀ نقاط دنیا روی می دهد. با اینکه یک موج جدیدی است که در میان طبقۀ افراد مشهور پديد آمده‌است. رسانه‌های جمعی با پوشش گسترده و بزرگ‌نمایی زندگی افراد، سعی در تأثیر گذاشتن بر افکار عمومی یک جامعه را دارند. زیرا این راه، یکی از بهترین راه‌های به شهرت رساندن افراد است. آنچه که در سال‌های اخیر اتفاق افتاده، این است که عده‌ای بدون داشتن استعداد خاصی و تنها به مثابه داشتن ظاهر زیبا، توسط رسانه‌های جمعی مشهور می‌شوند.

نکته‌ای که توجه من را در این موضوع به خود جلب کرد، نداشتن معادل دقيق فارسی برای کلمۀ انگلیسی celebrity است. این بدان جهت است که خود این پدیده در دنیای غرب به وجود آمده و هنوز در کشورهای شرقی جای خود را، به همان معنا که در غرب هست، باز نکرده‌است.

چندی پیش در شهر لندن، نمایشگاه نقاشی و عکاسی با نگاه انتقادی به این فرهنگ و ماهیت آن برگزار شد. این نمایشگاه که با عنوان "فرهنگ شهرت‌پروری و بازماندۀ هستی"* در تالار شهرداری منطقۀ استردفورد لندن برگزار شد، شماری آثار رنگ‌روغن، سرامیک و عکاسی را به نمایش گذاشت. مرکز هنری روزتا (Rosetta Art Centre) سازمان‌دهندۀ آن بود. در واقع عکس‌های این نمایشگاه از گذشته‌ها با ما سخن می‌گویند و از شهرت‌های گذرا؛ و بناچار بيننده را به تعمق بيشتر سر موضوع شهرت و شهرت‌طلبی وامی‌دارند.

به باور آنانی که در مورد اين موضوع  پژوهش‌هايی هم انجام داده‌اند، دو رویکرد نسبت به این موضوع وجود دارد که يکی جامعه‌شناختی و دیگری نمادشناختی است. رویکرد جامعه‌شناختی، به شهرت و افراد مشهور نگاهی مثبت دارد و از آنها و آنچه که باعث ارتقاء آنها می‌شود، به عنوان یک پدیده نگاه می‌کند. در صورتی که دیدگاه نمادشناختی، ستاره‌ها و افراد مشهور را بر اساس دستاوردها و کارکردشان بررسی می‌کند. در سال‌های اخیر این دو دیدگاه درآميخته‌اند و نوعی نگرش روانشناختی را پدید آورده‌اند.

اگرچه مفهوم شهرت و فرد مشهور، به خودی خود موضوع جدیدی نیست و از هزاران سال پيش وجود داشته، با این حال، آنچه که امروز به عنوان شهرت‌پروری شناخته می‌شود، از قرن بیستم میلادی شکل گرفته‌است. در گذشته اگر سیاستمداران، ادیبان و دانشمندان به عنوان مشاهیر شناخته می‌شدند – افرادی که در حالت عادی دسترسی به آنها کار ساده نبود – در حال حاضر با تغییر مفهموم شهرت، افراد عادی اجتماع هم می‌توانند در دایرۀ افراد مشهور قرار گیرند. به عنوان مثال، می‌توان به فردی اشاره کرد که در یک برنامۀ تلویزیونی پرمخاطب شرکت می‌کند و به خاطر رفتارهایش مورد توجه قرار می‌گیرد. یا مجرمی که به دلیل پوشش رسانه‌ها، به یک چهرۀ مشهور تبدیل می‌شود.

در کل آنچه که سبب شهرت یک فرد یا گروهی می‌شود، تنها به خاطر خود او و یا مشخصه‌هایش نیست. در واقع، این رسانه‌های دنیای امروز هستند که موجب برجسته شدن آنها می‌شوند. برنامه‌های تلویزیونی، گزارش‌ها، گروه‌های طرفداران در اینترنت و تارنماهای اجتماعی همچون فیس بوک نقش بسیار مهمی در این زمینه ایفا می‌کنند.

در اینجا شاید بتوان به تغییر ماهیت سرگرمی در دنیای غرب اشاره کرد. اگر در گذشته یک فیلم کمدی یا یک کنسرت موسیقی به عنوان  برنامه‌های سرگرم‌کننده شناخته می‌شدند، در سال‌های اخیر، برنامه‌هایی در مورد زندگی شخصی افراد خاص و یا برنامه‌های تلویزیونی چون برادر بزرگ - Big Brother در طبقۀ برنامه های سرگرمی قرار گرفته اند.

این نکته را هم نباید از نظر دور داشت که بخش مهم دیگر این روند، مخاطب است. مسئلۀ هواداران، موضوعی است که روز به روز اهمیت بیشتر می‌یابد، تا آنجا که حتا زندگی شخصی بسیاری از افراد مشهور را تحت تاثیر قرار داده‌است. بسیاری معتقدند که این خواست و نیاز مخاطبان است که موجب بزرگ‌نمایی یک فرد یا گروه می‌شود.

در واقع، مجموع رسانه‌ها، هواداران و خود ستاره‌ها و ماهیت برنامه‌های سرگرمی، و البته رابطۀ آنها باهم، اسباب شهرت و فرهنگ مربوط به آن را فراهم می‌کند.

*Celebrity Culture & Residue of existence

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب

همواره در جوامع مدرن تسهیل زندگی افراد معلول و مسئولیت‌پذیری این جوامع در ایجاد انگیزۀ مضاعف برای ادامه زندگی این افراد در الویت است. به همین منظور در چنین جوامعی تلاش‌های زیادی برای یافتن راه‌های عملی و بنیادین در طی این مسیر صورت می‌پذیرد.

تأسیس مراکزی برای نگهداری افراد معلول از سال‌ها پیش در ایران برای ارائۀ خدمات بهتر به معلولان توسط بخش‌های خصوصی و دولتی صورت گرفته‌است که نمونه‌های بسیاری را می‌توان در این خصوص برشمرد؛ اما یک نام بیش از همه به گوش ایرانیان آشناست و آن "آسایشگاه کهریزک" واقع در جنوب تهران است.

این مرکز که ۳۸ سال پیش توسط دکتر محمدرضا حکیم‌زاده تأسیس شده، هم‌اکنون شناخته‌شده‌ترین و شاید بزرگ‌ترین مرکز در ایران برای ارائۀ خدمات بهتر به معلولان به شمار می‌آید.

انتخاب شعار "محلی برای زندگی و نه زنده ماندن" برای معرفی آسایشگاه کهریزک به تنهایی کافی‌ست تا به میزان توجه به ایجاد انگیزه در افراد ناتوان پی ببریم.

در آبان‌ماه سال ۱۳۸۷ مراسم ازدواج چهار زوج ساکن این مرکز برای ادامۀ زندگی مشترک‌شان در محل آسایشگاه برپا شد که این گزارش از آن مراسم تهیه شده‌است.

در طی این مراسم ازدواج گروهی، شاهد آویختن حلقۀ عروسی به گردن احمد محمودی‌سرشت، یکی از دامادهای جشن عروسی، هستیم که به دلیل معلولیت از ناحیۀ دو دستش حلقه ازدواج را به گردن می‌آویزد و به آوازخوانی می‌پردازد:

سوزم از سوز نگاهت هنوز
چشم من باشد به راهت هنوز

همچنین در این گزارش از درد دل مادر محمود محمدی، یکی دیگر از دامادها، می‌شنویم که می‌گوید، سه پسر معلول دارد که همگی ساکن آسایشگاه کهریزک هستند. او که گذر زمان فرتوتش ساخته، با خوشحالی به نظارۀ جشن عروسی فرزندش چشم دوخته‌است.

برای دیدن شوق ادامۀ زندگی به تماشای این گزارش نشستن کافی‌ست، تا بدانیم توجه به زندگی معلولان تا چه حد می‌تواند رنگی از امید و آینده به خود بگیرد.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب

ما عادت کرده‌ایم به فراموشی. چرا باید فراموش کنیم که نوروزمان با "بوی عیدی" فرهاد آغاز می‌شود؟ جمعه‌های خاکستری‌مان را فرهاد فریاد می‌زند. "کوچه‌های تاریک" شهرمان را فرهاد به یادمان می‌آورد و یا در آخرین ترانه‌اش به ما یادآوری می‌کند که چه قدر فراموشکاریم و اندوه از دست رفتن فرهاد یک سال بیشتر عذاب‌مان نداد.

فرهاد مهراد در بیست و نهم دی‌ماه سال ۱۳۲۲ در شهر تهران متولد شد. او آخرین فرزند رضا مهراد، دیپلمات و نماینده ایران درچند کشور عربی بود.

علاقه به موسیقی در فرهاد قبل از شروع مدرسه آغاز شد. او هنگامی که کودکی خردسال بود، ساعت‌ها از شنیدن صدای تمرین‌های موسیقی برادر بزرگ‌ترش لذت می‌برد. برادر بزرگ فرهاد دانشجو بود و با سه تن از دوستانش موسیقی کلاسیک می‌نواختند.

فرهاد مدت‌ها در پشت در می‌ایستاد و به صدای موسیقی آنها گوش می‌داد. یکی از دوستان برادر فرهاد به علاقۀ وافر او نسبت به موسیقی آگاه شد و از خانوادۀ فرهاد خواست که برای او یک ساز تهیه کنند. بدین گونه بود که برای او ویولن‌سل خریدند و از همان زمان تمرین موسیقی آغاز شد.

اما از بد روزگار عمر تمرینات موسیقی فرهاد کوتاه بود. روزی مادرش به دلیل عصبانیت ساز فرهاد را از بالای پله‌ای پرت کرد. ساز چند تکه شد و روح فرهاد هزار تکه. بعد از آن هیچ گاه دسترسی به موسیقی نداشت. ساز داشتن برای فرهاد مانند یک رؤیا بود، چون خانواده‌اش داشتن ساز را برای او درست نمی‌دانستند. برادر بزرگ فرهاد، به دلیل اینکه شاید فرزند بزرگ بوده و یا در دانشگاه تحصیل می‌کرده، این اجازه را داشت تا ویولن بنوازد.

در سن نوجوانی با دوستان ارمنی خود آشنا شد که همگی دارای ادوات موسیقی بوده‌اند.

این دوستی سبب نزدیکی دوبارۀ فرهاد به موسیقی شد. او شروع به رفت‌وآمد به خانۀ دوستان ارمنی خود کرد و در آن جا بود که فرهاد این فرصت را یافت تا با سازهای آنها تمرین کند.

او به شدت علاقه‌مند به رشتۀ ادبیات فارسی و انگلیسی بود، اما خانواده به او اجازۀ ورود به این رشته را نداد و مجبور به ورود به رشتۀ طبیعی (تجربی) شد. و فرهاد به دلیل بی‌علاقگی به رشتۀ طبیعی، در کلاس یازدهم مدرسه را ترک کرد.

ترک مدرسه باعث شد که تمام وقت او با موسیقی بگذرد. در دوران جوانی بود که برای اجرای برنامه‌ای در باشگاه صنعت نفت راهی اهواز شد. خوانندۀ گروه حضور نداشت. در نتیجه فرهاد مجبور شد به جای خواننده، برنامه اجرا کند و این شروع کار او به عنوان خواننده شد. بعدها توسط خانم ویدا قهرمانی با شهبال شب پره آشنا شد و وارد گروه بلک کتز شد.

در سال ۱۳۴۸ بود که برای اولین بار اسفندیار منفردزاده و شهریار قنبری در کافه کوچینی در حال اجرای برنامه،  او را ديدند و صدای باصلابت او آنها را بر این داشت تا از فرهاد درخواست کنند که برای ترانۀ "مرد تنها"ی فیلم "رضا موتوری" ساختۀ مسعود کیمیایی با آنها همکاری کند. در همان زمان بود که ترانۀ "مرد تنها" به صورت صفحه به بازار آمد و فرهاد تبدیل به یک ستاره شد.

سال‌های پس از انقلاب، می‌توان گفت سخت‌ترین سال‌های زندگی هنری فرهاد بود. زمانی بود که موسیقی اجرا کردن و خواندن جرم بود. با این حال هیچ گاه ایران را ترک نکرد. حتا زمانی که شهبال شب پره و اسفندیار منفردزاده از او خواستند که ایران را به مقصد آمریکا ترک کند، قبول نکرد. درست زمانی بود که شعر احمد شاملو به نام "شبانه يک" با صدای فرهاد گویای شرایط آن دوره بود.

این دوره به ده سال سکوت گذشت، تا اینکه بالاخره در سال ۱۳۷۱ توانست اولین مجوز بعد از انقلاب خود را برای آلبوم "خواب در بیداری" بگیرد.

فرهاد خودش بود و ماند و از کسی تقلید نکرد. آگاهی بسیار زیاد او موجب فروتنی بسیارش شده بود. هیچ‌گاه خودش را استاد، پیانیست، صاحب سبک ندانست، درحالی که واقعاً بود. هنر فرهاد در این است که آثارش فاقد تاریخ مصرف هستند. از عمق دل می‌آیند و برعمق دل می‌نشینند.

هنر فرهاد تنها در موسیقی خلاصه نمی‌شد. او علاوه بر این بیشتر شعر‌هایی را که می‌دانست به صورت بسیار زیبا خطاطی می‌کرد.

نزديکانش می‌گويند که فرهاد با ادبیات فارسی مأنوس بود. ابن سینا را به خوبی می‌شناخت. ساعت‌ها بدون آنکه کتابی در دست بگیرد، می‌توانست از ابوسعید ابوالخیر صحبت کند. او همچنین ادبیات انگلیسی را به خوبی می‌دانست. در اواخر عمر خود تصمیم داشت یک مجموعه موسیقی کلاسیک از آهنگسازان غربی، چون "هنری پرسل" انگلیسی قرن هفدهم، بسازد که زمانه این فرصت را به او نداد.

بر زبان عربی مسلط بود و نسخه‌های متعددی از قرآن داشت. فرهاد رنج زیادی کشید، ولی هیچ‌گاه این باعث نشد که هویت کار خود را فدای بازار عامه‌پسند کند. شاید اگر اين کار را می‌کرد، زندگی مادی بهتری داشت، ولی تمامی سختی‌ها را به جان خرید، تا فرهاد بماند.

فرهاد مهراد روز نهم شهريور ۱۳۸۱ در بيمارستانی در پاريس جان داد و پيکرش در گورستان تيۀ پاريس خاک شد.

در گزارش مصور اين صفحه پوران گلفام، همسر فرهاد مهراد و فريده رهنما، از دوستان او از مرد تنهای موسيقی ايران می‌گويند.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب

کاریکاتور ایرانی با موضوع جهانی. شاید این بهترین توصیفی باشد که بتوان از چهره‌های کاریکاتوری افشین سبوکی به دست داد.

کاریکاتورهایش هم استعاره و طنز دارد و هم، آنچنان که فضای ایران می‌طلبد، صریح و رک و راست نیست. موضوع آن هم آن‌قدر همه‌گیر و آشنا هست که چه برای هموطنش و چه برای شهروندی از ترکیه و افغانستان و روسیه یا حتا دورهای دور در کوبا و کانادا و آمریکا، معنادار و دلنشین باشد.

بی‌جهت نیست که ولادیمیر پوتین‌اش با آن چهرۀ یخی شش‌لول به دست، جایزۀ جهانی می‌گیرد و کارل مارکس‌اش کوکاکولا به دست حتا سینه‌چاکان فیلسوف چپ‌گرای آلمانی را به لبخند وا می‌دارد و صورت اصلاح‌شدۀ صدام حسین که از زیر انبوهی مو، اسکلت‌هایی را نشان می‌دهد که یادآور گورهای دسته‌جمعی است، ناگاه غمی در دل می‌نشاند. این چهره‌نگاری برای مردمان شرق و غرب عالم نه یک کاریکاتور ساده که داستانی از زجر و دردی است که در وجود ملتی مانده‌است.

طنز فکورانه‌ای که پشت تصویرسازی‌های افشین جا گرفته، بیش از آنکه صورت چهره‌ها را دست بیندازد، به سیرت آنها رجوع می‌کند. به همین دلیل است که در هنگامۀ جنگ نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا در عراق، سبوکی با الهام از داستن رابین هود، جورج بوش به شکل پرنس جان در می‌آید و کولین پاول، وزیر خارجۀ وقت آمریکا به قامت داروغه ناتینگهام و تونی بلر به شکل ماری در آستین آنها.

طرح‌ها نیازی به توضیح و کلام ندارد و همین موضوع آن را هم از محدودۀ زبانی هم بیرون می‌آورد و می‌برد به جایی در روزنامه‌های آمریکایی می‌نشاند.

نویسندگان و هنرمندان در ایران برای انتقال معنا، و همزمان گرفتن مجوز انتشار، یا مصون ماندن از عقوبت‌های ناخواسته، به ناچار از زبان استعاری و پیچیده‌ای استفاده می‌کنند که برای مخاطبان غیر ایرانی درک آن آسان نیست.

این پیچیدگی در انتقال مفاهیم تولیدات روزمرۀ هنرمندان ایرانی را تا آستانۀ طرح‌هایی فیلسوفانه ارتقا داده و ظرفیت‌هایی تازه‌ای هم به زبان طراحی و کاریکاتور بخشیده‌است.

قدری از این خلاقیت مدیون فضای رسانه‌ای بعد از جنگ هشت‌سالۀ ایران و عراق است. اقتصاد ایران پس از جنگ گام‌هایی به سوی توسعه برداشت و فضای اجتماعی این کشور هم پس از جنگ و خون‌ریزی و ویرانی به سوی زندگی و رنگ تمایل پیدا کرد.
"همشهری" نخستین روزنامۀ رنگی در ایران بود که در این فضا منتشر شد و به جای خبرهای رسمی خبرهایی در بارۀ شهر و به جای عکس مقامات، تصویر بوستان‌های تازه‌تأسیس تهران را منتشر می‌کرد.

همشهری بخشی از صفحات خود را به کاریکاتور بخشید. افشین و خیلی از کاریکاتوریست‌های نامی امروز ایران نگاه روزانه به مسائل اجتماعی و شهری ایران را از همین جا شروع کردند.

اگر برای درک اشارات روزنامه‌نگاران باید سطرهای نانوشته را حدس زد، کاریکاتور کار را برای مخاطبان کمی راحت‌تر کرد، اما صراحت آن به اندازه‌ای نمی‌توانست باشد که هنرمندان را از زبان استعاری و رمزآلود بی‌نیاز کند.

نگاه انتقادی همراه با زبانی که بتواند از زیر تیغ سانسور و عسس بگذرد و در عین حال زیبایی هنری را هم حفظ کند، کاری است که هنرمندان ایرانی قرن‌هاست با آن خو دارند. نمونۀ عالی و کم‌نظیر و آشنای آن غزل‌های حافظ است.

همین ویژگی‌هاست که آثار طراحان و کاریکاتوریست‌هایی همچون افشین را که از قضا همشهری حافظ است، ایرانی یا در نگاهی منطقه‌ای، شرقی می‌کند.

باز شدن نسبی فضای سیاسی در دهۀ ۱۳۷۰ در ایران و افزایش مراودات بین‌المللی، فرصت تازه‌ای هم به کاریکاتوریست‌های ایرانی برای نگاه به مسائل جهانی داد که آثار آن تا به امروز پا برجا وحتی جاندارتر شده‌است.

در این دوره افشین به جای خلق کاریکاتور در بارۀ گرانی و آلودگی زیست‌محیطی در تهران، رغبت بیشتری به کاریکاتور چهره نشان داد و طرحی از عبدالله اوجالان، رهبر حزب کارگران کردستان ترکیه که به اعدام محکوم شده بود ساخت که نشان می‌داد خاویر سولانا، مسئول وقت سیاست خارجی اروپا، با نشان گرافیکی این اتحادیه مانع از پایین آمدن تیغۀ گیوتین شده بود.

یا جورج بوش را بدون آنکه زمختی صورتش را برجسته کند، نقش زد که پاهایش برج‌های دوقلو در نیویورک بود که با اصابت هواپیماها فروریخت.

او پنج سال پیش نقشی هم ساخت از اولین رئیس‌جمهور ایران که پس از سال‌ها کسی بود کسوت روحانی نداشت و می‌شد با طنز تصویری کمی با او شوخی کرد.

افشین ۴۴ ساله حالا چند سالی است از ایران مهاجرت کرده‌است. او به تازگی به کاریکاتورهایش جان هم بخشیده و چندتایی از آنها را به شکل انیمیشن یا پویانمایی درآورده‌است.

او در همکاری با رسانه‌های کانادایی هم رهبران و مقامات ملی و محلی این کشور را در قاب کاریکاتور نشانده تا شهروندان این کشور رهبرانشان را به خط و نشان کشیده‌شده توسط یک ایرانی از زاویۀ یک هنرمند شرقی نگاه کنند.

زبانش با برداشته شدن تیغ سانسور کمی صریح شده، اما هنوز نسبت به همتایان غربی‌اش به مراتب پرده‌پوش‌تر و استعاری‌تر است. با این همه می‌گوید، زبان رمزآمیزی را که در ایران به کار می‌گرفت، بیشتر از زبان صریح می‌پسندد.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب

فکر نوسازی در ایران (مدرنیزاسیون)، چه از جهت سیاسی و فرهنگی و چه از جهت صنعت و اقتصاد، به پیشگامی روشنفکران  و دولت‌مردانی آغاز شد که پیش از انقلاب مشروطه، در اندیشۀ بنا کردن کشوری نو بر ویرانۀ ایران کهن بودند.

محمد میرزا قاجار قوانلو (کاشف‌السلطنه مشهور به چایکار) از معدود افراد خانوادۀ قاجار بود که به نوسازی ایران توجه داشتند و این شاید هم به گام‌هایی بر می‌گشت که عباس میرزا، جد او، برداشته بود و هم به تلاش‌هایی که کسانی چون امیر کبیر برای نوسازی ایران آغاز کرده بودند و در دوره‌های بعد اوج گرفت. او هم در مدرسۀ دارالفنون درس خواند و هم  در فرانسه و با تحولات و پیشرفت‌های مغرب‌زمین نیز آشنا بود.

از این رو باید نوسازان ایران را نه تنها در میان اهل فرهنگ و دولت‌مردان، بلکه با دیدی وسیع‌تر در میان کسانی از اهل صنعت وتجارت هم جستجو کرد که نقشی پیشگام ایفا کرده‌اند. با این نگاه، شاید بتوان کاشف‌السلطنه را یکی  از پیشگامان عرصۀ نوسازی ایران دانست.

کاشف‌السلطنه و کسانی چون او، حتا در دوران ناصرالدین شاه، هم خواهان ایجاد حکومتی بر اساس قانون بودند و هم می‌خواستند ایران وارد شاهراه ترقی و پیشرفت اقتصادی شود. تلاش‌هایی که به پراکندن تخم انقلاب مشروطه منجر شد.

زمانی  که کاشف‌السلطنه به فکر ایجاد باغ‌های چای در شمال ایران افتاد، کمتر کسی در زمینۀ نوسازی کشاورزی ایران گامی برداشته بود. اقدام جسورانه او در آوردن مخفیانه بوته‌های چای از هند کشاورزی شمال ایران را دگرگون کرد.

با این اقدام او یک رشتۀ بزرگ کشاورزی و درآمدزا به اقتصاد ایران افزوده شد. طبعاً این کار از خروج ارز از کشور هم کاست. باغ‌های چای یک کار همیشگی به کشاورزان گیلانی هدیه داد که شش ماه از سال زندگانی آنان را پر می‌کرد. از اینها گذشته، مزارع چای به خاطر نظم و ردیف منظم بوته‌ها بر زیبایی طبیعی منطقه نیز افزود و اکنون از جاذبه‌های گردشگری خطۀ گیلان به شمار می‌آید.

در دوران رضاشاه که نوسازی ایران به صورت برنامه‌ریزی‌شده و مدون آغازشد، کسانی چون کاشف‌السلطنه فرصت یافتند تا در این تلاش همه‌جاگیر شرکت کنند. او که نخستین ماشین‌آلات خشک کردن و پروردن چای را به ایران آورده بود، سرپرست این صنعت نوپای چایکاری شد.

گرچه خود خود کاشف‌السلطنه در ۱۳۰۷ خورشیدی در راه بازگشت در جنوب ایران بر اثر تصادف درگذشت، اما راهی را که او گشوده بود، دیگران ادامه دادند و  کارخانه‌های متعدد چای در سواحل دریای خزر حاصل تلاشی است که او آغاز کرد.

گزارش مصور این صفحه را که نگاهی است به زندگی و کارنامۀ کاشف‌السلطنه، جواد منتظری تهیه کرده‌است. برخی از عکس‌های اين گزارش از کتاب "حاجی ميرزا کاشف‌السلطنه" به قلم نوۀ او ثريا کاظمی برگرفته شده‌است.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب

از دیرباز آرزوی بسیاری از هنرمندان ایرانی، بومی کردن هنر غربی، نمایش ظرفیت‌های غنی و ناشناختۀ فرهنگی ایران و ارتباط با طیف وسیع مخاطبان بوده‌است؛ آرزویی که بهروز غریب‌پورمی‌گوید به آن دست یافته‌است. با اتکا به سوابق حرفه‌ای‌‌ غریب‌پور، می‌توان گفت که به عنوان یک مدیر پیشتاز هنری، او در عرصه‌های مختلف هنر نیز دست به تجربیات تازه و جسورانه‌ای زده‌است. راه‌اندازی تماشاخانۀ اختصاصی اپرای عروسکی در تهران، تشکیل گروه نمایش "آران" و اجرای چهار اپرای عروسکی "رستم و سهراب"، "مکبث"، "عاشورا" و "مولوی" در این تماشاخانه، از جملۀ این کارهاست.

به گفتۀ غریب‌پور اپرا مانند موسیقی و تئاتر کلاسیک برای ایرانی‌ها یک هنر وارداتی است. این هنر درقرن شانزدهم در ایتالیا به وجود آمد و خیلی زود در اروپا همه‌گیر شد. از آن روزگار به بعد، بسیاری تلاش کردند که از طریق عروسک‌های دوبعدی و سه بعدی به‌ تکرار اپراهای متداول و معروف بپردازند. این اپراهای عروسکی غالباً در خانۀ اعیان و اشراف و یا در کوچه و بازار اجرا می‌شدند. غريب‌پور می‌گويد، در سال ۱۹۲۳ میلادی "پروفسور آیچر" (Anton Eicher) در"سالزبورگ" اتریش با راه‌اندازی یک تماشاخانه و تشکیل یک گروه نمایشی ثابت و طراحی شیوه‌ای در ساخت عروسک‌ها به تولید اپرای عروسکی پرداخت. این شیوه که بعد از آن در بسیاری نقاط دیگر دنیا نیز رواج یافت، به روش اصلی در اجرا و ساخت عروسک‌های اپرای عروسکی بدل گشت و امروزه به " شیوۀ سالزبورگی" مشهور است.

باید گفت که نقطۀ شروع تولید یک اپرای عروسکی یافتن یا نگارش "لیبرتو" یا متن اپرا و ساخت موسیقی بر اساس آن است. سپس خواننده‌هایی متن را می‌خوانند که یا ضبط می‌شود و در هنگام اجرا پخش خواهد شد و یا به صورت زنده سر صحنه اجرا می‌شود.

کلامی که در اپرای کلاسیک خوانده می‌شود، حالت آواز و سرود دارد. خوانندگان اپرا را، گروهی از همنوایان همراهی می‌کنند. همنوایان می‌توانند یک گروه کوچکِ سازی باشند یا یک دستۀ بزرگ از سازهای سمفونیک. البته، امروزه این هنر به مانند گذشته نیست و گاه با سبک‌های دیگر موسیقی آمیخته شده‌ و یا به تنهایی و بدون نمایش اجرا می‌شود. آوازهای اپرای کلاسیک دو نوع‌اند: "آریا" که قسمت اصلی اپراست و خواننده در آن با آرایش‌های آوازی، قدرت و مهارتش را ابراز می‌دارد. "رسیتاتیف" که نوعی از فن بیان و مکالمهٔ آوازی است و غالباً پیش از آریا و گاه بین دو آریا می‌آید.

بهروز غریب‌پور با استفاده از  تکنیک و دستگاه‌های موسیقی مورد کاربرد در تعزیه، متن اپرای "عاشورا" را نوشت و در اپرای "مولوی" این راه را ادامه داد و به گفتۀ خودش، به کمال رساند که با استقبال روبرو شد.

غریب‌پور معتقد است که با این کار آرزوی دیرینۀ بسیاری از بزرگان فرهنگ نمایشی ایران همچون میرزادۀ عشقی، حسین دهلوی، احمد پژمان، لوریس چکناواریان و دیگران را  در بومی کردن اپرای غربی برآورده‌است و می‌افزاید: "برتری این سبک از موسیقی در قیاس با نمونۀ غربی‌اش این است که کاراکترهای خوب و بد اپرا با دستگاه‌های موسیقی که در قالب آن می‌خوانند، شناسایی می‌شوند. در "مولوی" برای تاراجگران مغول از"اشتلم‌خوانی" تعزیه و برای شخصیت‌های مثبت از دستگاه‌های ایرانی استفاده کرده‌ام."

در گزارش مصور حاضر بهروز غريب‌پور از اپرای عروسکی و نمايشنامه‌هايش می‌گويد.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید.

 

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب

نگار دلکش مو ارمنیه / لبش خندان دو چشمش سوسنیه
خدا ما هر دو تا را دوست داره / بین پیغمبرامان دشمنیه

سال‌ها پیش ازین، دوست مسلمان عاشقی داشتم که دلبستۀ دلبری ارمنی بود. این دلبستگی البته گره کوری بود که باز شدنش ناممکن بود. این دوست دلبسته و بخت‌فروبستۀ من هر روز می‌آمد و همین دوبیتی را با سنگ‌خاصیتی مثل من زمزمه می کرد و می‌گریست.

آن دوستم بعد ها جوان‌مرگ شد و البته که دلبستگی‌اش را با هزار حسرت دیگر با خود برد. من اما فکر می‌کردم، یعنی چه که عشق کور است و مذهب و نسب و نسق نمی‌شناسد.

در همان ایام ما همسایه‌ای داشتیم ارمنی. این همسایه دختری داشت که هر روز بزرگ‌تر می‌شد و آتش در جان سوختگان عالم می‌انداخت. دختر همسایۀ ما به همان رویۀ نامعمول عاشقی، شیفتۀ پسری مسلمان‌زاده شد. دوباره حکایت یک عشق ناممکن لامذهب به صورتی دیگر در زندگی من تکرار می‌شد. پسر با تغییر دین مرتد می‌شد و دختر با عین کار، مطرود.

سال‌ها این قصه ادامه داشت. کسی نبود در آشنایان این ماجرا که دلی ولو به دروغ برای آنها نسوزاند. اما کاری از هیچ کس بر نمی‌آمد. من داشتم ایران را ترک می‌کردم که باخبر شدم، دختر بالاخره از بین خانواده و عشق، عشق را برگزید و بعد آن شد که نباید می‌شد: پدر به‌کلی او را ترک کرد. گفته بود: فرض می‌کنم اصلاً دختری نداشته‌ام یا داشته‌ام و مرده‌است. مادرش تا سال‌ها بعد که دختر صاحب فرزندی شد، آن‌هم یک بار پنهانی، هرگز نتوانست از او سراغی بگیرد. باقی فامیل که دیگر معلوم است چه می‌کنند.

دختر اما خیلی وقت اهل بی‌خیال شدن این بازی نبود. به نمایندگان مجلس، به مسجد، به کلیسا، به اسقف اعظم ارامنه، به همه التماس می‌کرد که او هنوز جزوی از خانوادۀ پدری‌اش است. اما پدرش هم اگر می‌پذیرفت، اسقف اعظم می‌گفت: آنکه نافرمانی به این بزرگی کرده، نه تنها از دین، بلکه از خون، از قومیت ارمنی نیز خارج شده‌است. این، یعنی این که تمام.

یک وقتی حکایات فارسی شیخ صنعان، که با همه فضل و آداب ودیانت، در گرو پریزاده‌ای ترسا، دین و آداب و آیین، همه را از دست داده بود، یادم آمد. شیرین در داستان "خسرو و شیرین" نظامی نیز ترسازاده‌ای مسلمان‌کش بوده‌است. و چه قدر که این شیرین جزوی از مسلمانی است امروز. نمادی از زیبایی و دلربایی و نامدارترین ملکه‌های تاریخ فارسی.

یادم آمد زن اساطیری شعر معاصر فارسی، معشوقۀ اثیری شاملو، آیدا هم زنی ارمنی ‌است. اما من نشنیده بودم که آیدا به خاطر ازدواج با شاملو آزاری دیده باشد. شاید هم دیده باشد، مثل منی اما نشنیده باشد. بعد که همین طوری هزارخانۀ تودرتوی حافظه را بتکانیم، از این گونه عشاق فراوان می‌یابیم که از دیوار دین گذشته بودند یا مجبور شده بودند در دو سوی دیواری به نام مذهب عشق‌شان را گور کنند.

به همین ترتیب، در طی سال‌ها بارها در بین عشاق مسلمان و مسیحی و یهودی و زرتشتی و هندو فراوان پیش آمده‌است و چه بسا که باز تا سال‌ها پیش بیاید که دیوار بزرگ مذهب راه به هم رسیدن‌شان را ببندد.

و اما آنچه باعث این نوشته شد، خواندن قصۀ ماهایا پطروسیان، بازیگر مشهور سینمای ایران، در خبرهای ایام گذشته بود. ماهایا پطروسیان که ارمنی است از ستارگان اول سینمای ایران ‌است. او که لیسانس بازیگری از تئاتر هنرهای زیبای دانشکدۀ تهران را دارد، با بازی در فیلم "عشق و مرگ" ساختۀ محمدرضا اعلامی برای اولین بار در سینمای ایران درخشید. بعد تر در فیلم به‌یادماندنی "پردۀ آخر"، تنها ساختۀ واروژ کریم مسیحی، با بازی فوق‌العاده نقش دختری لال را ایفا  کرد.

سال ۱۳۷۰ تهمینۀ میلانی با یک فانتزی کمدی عرصۀ جدیدی را برای یک بازیگر زن نقش اول کمدی فراهم آورد. پطروسیان در کنار دانیال حکیمی در آن درخشید . فروش سرسام‌آور فیلم را باید مدیون حضور پطروسیان دانست.

محسن مخملباف در سال ۱۳۷۱ ساخته‌ای درخشان به نام "هنرپیشه" را روانۀ اکران کرد که بازیگر نقش اول آن  اکبر عبدی بود. فیلم توانایی‌های بسیاری از این دختر جوان را به نمایش گذاشت و او خودش را به عنوان یک چهرۀ قابل اعتنا نثبیت کرد.

"دیدار"، "نابخشوده" ، "قاصدک"  و "کمکم کن" و بعد از آن "دختری به نام تندر"، ساختۀ حمیدرضا آشتیانی‌پور، فیلم‌های دیگری هستند که چهرۀ او را در سینمای ایران تثبیت کردند.

سال ۱۳۷۹ به خاطر بازی در "هفت پرده"، به کارگردانی فرزاد موتمن، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش دوم را دریافت کرد و پس از آن در ساختۀ بهرام کاظمی به نام‌‌ "از صمیم قلب" یکی از بهترین بازی‌های خود را ارائه داد. همراه با حسام نواب صفوی و امین حیایی در کمدی "عروس خوش‌قدم"، به کارگردانی کاظم راست‌گفتار، در سال ۱۳۸۱ یک بازی دیدنی دیگر از خود به نمایش گذاشت.

"ملاقات با طوطی" و "انتخاب همراه" ظاهراً آخرین کارهایی‌اند که با بازی او به بازار آمده‌اند. اما جالب‌ترین بخش ماجرای او به قصۀ پنهانی عشقی بر می‌گردد که او را به ازدواج پسری مسلمان درآورد. ماهایا، برعکس دختر همسایۀ ما، مطرود یا مغضوب نشد. برعکس دوست عاشق من، بخت‌فروبستگی را گردن ننهاد و با شجاعت دیواری را شکست که به هر حال شاید در روزگار ما در ایران شکستن آن کاری شگرف بود.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب

می‌شود کار تازه کرد، بی آنکه مدعی نوآوری بود. می‌توان درخشید، بی آن که ادعاهای گزاف کرد. می‌توان به گوش‌ها رسید و هوش برد، بی آنکه صدا را به زور بلندی امواج و فریاد به خوردِ شنونده داد.

حاصل کار گروه دنگ شو از چند سال پیش تا این روزها که قرار است اولین آلبوم‌شان به نام "شيراز چل‌ساله" را منتشر کنند، چنین بوده‌است.

دنگ شد

اولین باری که نام گروه دنگ شو را شنیدم، دو سه سال پیش در تهران بود. به کنسرت گروه در فرهنگسرای ارسباران دعوت شده بودم، اما بخت یار نبود و نشد که بروم. بیش از آنکه کارشان حواسم را مشغول کند، نام‌شان چنین کرد. چرا دنگ شو؟ می‌شود به حدود هشت قرن پیش برگشت و پاسخش را از مولانا گرفت: در عشق جانان جان بده / بی‌عشق نگشاید گره / ای روح، اینجا مست شو/ ای عقل، اینجا دنگ شو.

صمد طالقانی، از اعضای گروه، می‌گوید نام گروه‌شان همان معنای دنگ شدن و منگ شدن دارد. به همان معنایی که مولانا می‌گفت. "شو" فعل امر از مصدر شدن و "دنگ" به معنای دیوانه. از بخت خوش، این نام برای مخاطبان انگلیسی‌زبان هم آشناست.

خودشان می‌گویند: "زندگی‌مان هم به شکل صادقانه‌ای دنگ شده است." راست هم می‌گویند. پس از مدت‌ها کار در ایران و برگزاری کنسرت‌هایی که برخی از آنها جنبۀ خیریه هم داشت، حالا دسته‌جمعی رفته‌اند تایلند و آنجا مشغول همان کارها هستند.

تلفیق آشنای شعر و آهنگ ایرانی با سازهای ایرانی و غربی که گرچه از دستگاه‌های موسیقی ایرانی پیروی نمی‌کند، اما سخت گوش‌نواز و روح‌بخش است. نوای لالایی است.

سبک بی‌سبکی

بچه‌ها می‌گویند، نامی برای سبک موسیقی‌شان ندارند. طاها شجاع نوری، از اعضای گروه، در جایی گفته بود که دوست ندارد به سبک‌های موجود تن در دهند. آنها هنوز دارند مشورت می‌کنند تا هم نام سبکی که در آینده انتخاب می‌کنند، علمی باشد و هم حس و حال کارشان با تعریف جور دربیاید.

دنگ شوی‌ها تا به حال از چند چهره آشنا برای دکلمۀ شعرهایشان دعوت کرده‌اند: آیدین آغداشلو و رویا نونهالی. چهره‌های سینمایی که نامشان در اوایل کار دنگ شو در جا افتادن نام گروه مؤثر بود، اما تعیین‌کننده نبود. مهم‌ترین ویژگی "دنگ شو" شنیدن نواها و صدای کودکی از آن است.

خودشان تصویر جالبی از کارشان می‌دهند. دنگ شو گاهی شبیه علی حاتمی است و در جاهای دیگر شبیه داریوش مهرجویی.

طاها شجاع نوری می‌گوید، اگر بخواهیم کارهایمان را به دو دسته تقسیم کنیم، یک سری کارهایی داریم که زمینۀ تاریخی دارند و از نظر حسی خیلی آنها را نزدیک کارهایی می‌بینم که علی حاتمی ساخته‌است که پس‌زمینۀ تاریخی دارد. قطعات دیگرمان را که اشعار و تنظیم مدرن دارد به روحیۀ ایرانی نزدیک می‌بینم‌شان؛ به کارهای داریوش مهرجویی.

دنگ شو با سینما ارتباطی تنگاتنگ دارد. هم به فضای سینمای کلاسیک‌شدۀ علی حاتمی و داریوش مهرجویی نزدیک است، هم برای فیلم سینمایی کمال تبریزی موسیقی می‌سازد، هم بازیگران نامدار سینمای ایران با گروه همکاری می‌کنند.

ساز غربی با نفس شرقی

دنگ شو برای لحظاتی است که باید نفس عمیقی بکشید و آرام آرام با شعر آن همنوا شوید. حاصل کار شبیه زمان خلق اثر است. اعضای دنگ شو می‌گویند که آنچه که حضور موسیقی شرقی را در دنگ شو نشان می‌دهد، بداهه بودن آن است. چارچوب موسیقی از پیش تعیین‌شده نیست. "ما اثری را خلق می‌کنیم و با آن جلو می‌رویم و بعد یواش یواش اثر مار را جلو می‌برد و ما خودمان را می‌سپاریم به دست اثر."

ایده‌های موسیقیایی دنگ شو طرح‌هایی دراماتیک است. در یکی از کنسرت‌هایشان در تهران تالار خاموش بود و دقايقی از کنسرت زیر نور یک شمع اجرا شد.

دنگ شو دارد مراحل تولد تا کودکی را می‌پیماید، اما بلوغش نزدیک است؛ چنانکه اولین آلبوم گروه به زودی منتشر می شود و کارشان در معرض قضاوت عمومی‌تری قرار می‌گیرد.

حالا بچه‌ها نه زیر نور یک شمع در تالاری در تهران، که با خلاقیت‌های تازه زیر تیغه‌های آفتاب بانکوک دارند "دنگ‌تر" می‌شوند و ما را با آواز و موسیقی‌شان می‌برند به دنیای دنگِ دنگِ دنگ‌شده.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب